Những năm tháng tuổi thơ của cô gái Ê Đê H’Linh Hmok gắn liền với điều kiện sống thiếu thốn: Không điện, không sách mới, nhiều bữa cơm chẳng đủ no. Ở hoàn cảnh đó, độ tuổi mà nhiều bạn bè phải nghỉ học để phụ giúp gia đình, H’Linh sớm nhận ra học tập là lựa chọn chủ động để mở ra cơ hội sống một cuộc đời khác tốt đẹp hơn.

Ngay từ khi biết đọc, cô dành trọn sự chú ý cho sách vở. Từ những trang sách cũ, những tờ báo đã qua tay nhiều người, cô gái dân tộc thiểu sổ tiếp cận tri thức một cách bền bỉ.

Từ những bước đi đầu tiên chẳng dễ dàng, hành trình học tập đã đưa cô vượt qua hai châu lục, nhận học bổng toàn phần, bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ ngành Vật lý tại Mexico và hiện giảng dạy tại một trong những Đại học danh giá nhất khu vực Mỹ Latinh.

Tiến sĩ H’Linh Hmok sinh năm 1987 tại thị trấn Ea Drăng, huyện Ea H’leo, tỉnh Đắk Lắk. Lớn lên trong một gia đình có bốn người con, cô sống trong điều kiện nhiều thiếu thốn. Việc đến trường, với H’Linh khi ấy là một nỗ lực không hề nhỏ.

Khi nhiều người còn băn khoăn ước mơ liệu có thắng được “cơm áo gạo tiền”, không ít bạn bè của H’Linh đã phải nghỉ học để đi làm. Nhưng dù cũng làm việc từ sớm, mục đích của cô là được tiếp tục học tập. Cô nhận làm đủ việc từ nhổ cỏ, hái cà phê đến rửa bát, miễn là có tiền mua sách vở và không phải rời mái trường.

Chẳng theo đuổi một cơ hội dễ dàng hay một ngành nghề phổ biến, H’Linh chọn Vật Lý - một ngành ít nữ giới theo đuổi, càng hiếm người dân tộc thiểu số lựa chọn ở thời điểm đó. Thực tế, quyết định này không phải vì sẵn năng khiếu, mà từ một hành trình học tập đầy thử thách.

Năm 14 tuổi, cô được nhận vào Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú N’Trang Lơng, tỉnh Đắk Lắk. Khi bắt đầu học lớp 10, H’Linh gần như không theo kịp môn Vật lý – kiểm tra liên tục bị điểm kém và kỳ thi cuối học kỳ trở thành ranh giới quyết định việc có được tiếp tục ở lại trường hay không.

Thay vì bỏ cuộc, cô đến thư viện của trường và tìm thấy một cuốn sách 500 bài tập Vật lý có lời giải, bắt đầu tự học ngày đêm, tận dụng từng khoảng thời gian rảnh. Hai tháng sau, cô không chỉ vượt qua kỳ thi học kỳ mà sau đó còn đạt giải học sinh giỏi cấp tỉnh môn Vật lý. Thành tích đó trở thành bước ngoặt, giúp cô thi đỗ vào Đại học Tây Nguyên, ngành Sư phạm Vật lý.

Nhờ thành tích học tập nổi bật, cô được Cục Hợp tác Quốc tế (Bộ Giáo dục và Đào tạo) trao học bổng toàn phần để theo học tại Đại học Tổng hợp La Habana (Cuba).

Nhưng đúng lúc cơ hội mở ra, gia đình cô rơi vào biến cố lớn: Bố mất đột ngột, tài chính kiệt quệ, hồ sơ du học trở thành gánh nặng ngoài khả năng chi trả. Khi ấy, H’Linh mới 19 tuổi.

Với số tiền ít ỏi mẹ vay được, cô bắt xe đò lên Buôn Ma Thuột, mang theo vẻn vẹn tờ giấy báo trúng tuyển, 0 đồng tiền ăn và niềm tin rằng “nếu tiếp tục gõ, sẽ có cánh cửa mở ra”.

Suốt một ngày, cô đi khắp nơi xin hỗ trợ, nhưng đều bị từ chối. Buổi trưa, cô gái trẻ khi đó ngồi lặng trong công viên chờ các cơ quan làm việc trở lại. Trời đổ mưa, quần áo bị ướt, nhưng cô không quay về. Đến đầu giờ chiều, H’Linh lại tiếp tục đi – vẫn với sự kiên trì không thay đổi.

Cuối ngày, cô gặp được người sẵn lòng giúp đỡ: Bà Mai Hoa Niê Kđăm, khi đó là Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Lắk, người đã vận động kinh phí giúp H’Linh hoàn tất hồ sơ du học.

Tốt nghiệp loại Giỏi tại Cuba, cô tiếp tục nhận học bổng của Hội đồng Quốc gia về Khoa học và Công nghệ của Mexico để học Thạc sĩ, Tiến sĩ tại Trung tâm Nghiên cứu Khoa học và Giáo dục Đại học Ensenada (CICESE) và Trung tâm Khoa học Nano và Công nghệ Nano thuộc Đại học Quốc gia Tự trị Mexico.

Vượt khoảng cách 14.600km cùng hành trình dài nỗ lực, người con núi rừng Tây Nguyên đã chính thức gặt hái “trái ngọt” và trở thành Tiến sĩ khoa học ngành Vật lý tại Mexico vào năm 2019. Đối với cô, hành trình gian nan này không đơn thuần là ý chí vượt khó mà là lựa chọn có ý thức.

Cô cũng cho rằng bản thân là người may mắn. May mắn này chẳng cần đo lường bằng vật chất mà vì trên hành trình trưởng thành, cô luôn gặp được những người sẵn lòng giúp đỡ đúng lúc. Chính điều đó dạy cô biết cách trân trọng và chia sẻ khi có thể.

Với cô, mỗi lần vượt qua nỗi sợ là một lần tiến gần hơn đến mục tiêu. Không có điều gì dễ dàng, nhưng không vì thế mà cô cho phép bản thân dừng lại.

Là diễn giả của các Hội nghị Khoa học, cống hiến hết mình cho ngành Vật lý, một trong những hướng nghiên cứu trọng tâm của Tiến sĩ H’Linh Hmok hiện tại là phát triển các vật liệu ferroic và multiferroic không chứa chì, với mục tiêu tạo ra giải pháp thay thế các vật liệu truyền thống có yếu tố độc hại.

Đây là lĩnh vực được đánh giá cao nhờ tiềm năng ứng dụng trong các thiết bị điện tử, cảm biến và công nghệ năng lượng như pin mặt trời.

Nghiên cứu của cô không chỉ dừng ở mức lý thuyết, mà còn kết hợp thực nghiệm nhằm cải tiến tính năng vật liệu, đồng thời hướng đến yếu tố an toàn và thân thiện với môi trường.

Không chỉ tập trung cho công trình nghiên cứu, Tiến sĩ H’Linh Hmok còn dành nhiều thời gian suy nghĩ về cách lan tỏa giá trị khoa học đến cộng đồng – đặc biệt là với thế hệ trẻ, những người đang đứng trước ngưỡng lựa chọn cho tương lai.

Cô cho rằng rào cản lớn nhất đối với nhiều bạn trẻ không nằm ở điều kiện vật chất hay hoàn cảnh gia đình, mà chính là sự nghi ngờ vào chính mình. Việc thiếu tự tin hoặc không dám tin rằng mình có thể làm được khiến nhiều cơ hội bị bỏ lỡ.

Cô cho rằng khi các em vượt qua được rào cản bên trong thì mọi giới hạn còn lại đều có thể dịch chuyển. Đó cũng là điều cô đúc kết từ chính hành trình của mình: Bắt đầu từ vùng quê nghèo, thiếu điều kiện, không thuận lợi về ngôn ngữ hay xuất phát điểm xã hội nhưng không vì thế mà từ bỏ khả năng tiến xa hơn.

Và dù đang giảng dạy và nghiên cứu tại một trong những Đại học danh tiếng nhất khu vực Mỹ Latinh, Tiến sĩ H’Linh Hmok chưa bao giờ xem hành trình học thuật của mình là tách biệt với nơi cô lớn lên.

Cô không ngừng nỗ lực trong việc kết nối và thúc đẩy hợp tác giáo dục giữa các trường đại học của Việt Nam và Mexico. Từ phòng thí nghiệm ở Mexico, cô vẫn luôn nghĩ về Tây Nguyên – nơi tuổi thơ gắn liền với sách vở cũ và những buổi học không đủ ánh sáng.

Thời gian tới cô sẽ tổ chức các buổi chia sẻ kiến thức về khoa học, công nghệ, sức khỏe và môi trường đến các em học sinh. Nữ Tiến sĩ muốn truyền tải thông điệp khoa học không phải là điều gì quá xa vời, mà là cách để con người khám phá và thấu hiểu thế giới xung quanh.

Không dừng lại ở đó, cô còn mong muốn dạy miễn phí tiếng Tây Ban Nha cho trẻ em có hoàn cảnh khó khăn. Được truyền cảm hứng từ cha, cô hiểu ngoại ngữ vô cùng quan trọng. Đó là công cụ mở ra cánh cửa kết nối với thế giới, nâng cao hiểu biết, giúp con người vượt qua giới hạn, mở rộng tư duy và tự tin bước ra thế giới với tâm thế của một công dân toàn cầu.

Sau tất cả, khi nhìn lại hành trình của mình, Tiến sĩ H’Linh Hmok không quên gửi lời tri ân đến chính phiên bản tuổi thơ – cô bé năm nào đã không bỏ cuộc, dù phải học trong điều kiện thiếu thốn, phải làm việc từ sớm để được tiếp tục đến trường.

Với cô, em bé H'Linh ấy như là một “búp sen nhỏ vươn lên từ bùn lầy”, luôn giữ vững ước mơ và chọn nhìn thấy những điều tích cực, ngay cả khi xung quanh chỉ toàn bóng tối.

Chính tư duy này, một niềm tin âm thầm nhưng kiên định vào điều tốt đẹp, đã trở thành nền tảng để Tiến sĩ H’Linh Hmok bước qua nghịch cảnh, vững vàng trên hành trình khoa học và tiếp tục truyền cảm hứng cho những thế hệ đi sau.

Nội dung: Thùy Trang

Thiết kế: Nhật Vũ