Thương vụ Việt Nam tại Thụy Điển vừa phát đi cảnh báo khẩn liên quan đến các quy định mới về tính bền vững và truy xuất nguồn gốc của Liên minh châu Âu (EU) – đặc biệt nghiêm ngặt tại các nước Bắc Âu, nơi nổi tiếng với chính sách thương mại khắt khe.

Không chỉ ngành ca cao, nhiều nông sản chủ lực của Việt Nam như cà phê, gỗ, cao su đều đang đối mặt với nguy cơ bị từ chối ngay tại cảng, nếu không đáp ứng được các tiêu chuẩn đang dần trở thành "luật chơi mới" tại thị trường này.

EUDR – “hàng rào xanh” đang siết chặt ngành ca cao và nông sản Việt

Trong loạt quy định mới của EU, Quy định chống mất rừng (EUDR) đang trở thành tâm điểm, với những yêu cầu chặt chẽ về truy xuất nguồn gốc và minh bạch chuỗi cung ứng. Nếu không đáp ứng được tiêu chuẩn, hàng hóa – dù chất lượng cao – vẫn có thể bị từ chối ngay tại cửa khẩu, đặc biệt ở các thị trường như Thụy Điển, Na Uy, Phần Lan...

EUDR yêu cầu các công ty phải chứng minh rằng hàng hóa của họ không có nguồn gốc từ đất đã bị phá rừng hoặc suy thoái rừng sau ngày 31 tháng 12 năm 2020 và được sản xuất hợp pháp. Các sản phẩm chịu sự điều chỉnh của EUDR bao gồm: gỗ, dầu cọ, đậu nành, cà phê, ca cao, cao su và thịt bò.

Bài toán mới của nông sản Việt
Không chỉ ngành ca cao, nhiều nông sản chủ lực của Việt Nam như cà phê, gỗ, cao su đều đang đối mặt với nguy cơ bị từ chối ngay tại cảng. Ảnh minh hoạ

Điểm đáng lo ngại là phần lớn doanh nghiệp Việt vẫn còn yếu trong năng lực truy xuất và minh bạch hóa chuỗi cung ứng, khiến khả năng đáp ứng EUDR trở nên khó khăn.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, áp lực này cũng chính là cơ hội cho những doanh nghiệp đi trước đón đầu, chuyển đổi sớm để tạo lợi thế. Điển hình là Bara Union (Bờ Biển Ngà) – doanh nghiệp đã chủ động công khai chuỗi cung ứng ca cao, từ đó tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Chuỗi cung ứng toàn cầu đang thay đổi, không minh bạch – bị loại

Ngoài EUDR, EU cũng đang sửa đổi Chỉ thị thẩm định trách nhiệm doanh nghiệp (CSDDD) theo hướng “Omnibus”, nhằm buộc các tập đoàn lớn chịu trách nhiệm về toàn bộ chuỗi cung ứng, từ môi trường đến nhân quyền. Cùng với đó, luật cấm lao động cưỡng bức dự kiến có hiệu lực từ năm 2027, sẽ áp dụng cho mọi sản phẩm bán tại EU, không phân biệt xuất xứ hay công đoạn sản xuất.

Các quy định mới không chỉ áp dụng với các doanh nghiệp thuộc diện kiểm soát trực tiếp, mà còn tạo áp lực lan tỏa từ các tập đoàn EU lên toàn bộ hệ sinh thái đối tác – trong đó có các nhà cung ứng tại Việt Nam.

Tính minh bạch và tuân thủ môi trường – xã hội giờ đây không còn là lựa chọn, mà là điều kiện sống còn nếu muốn tiếp tục hiện diện trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Thông điệp của Thương vụ Việt Nam tại Thụy Điển là lời cảnh báo nghiêm túc, không chỉ với ngành ca cao mà với toàn ngành nông sản và thực phẩm Việt Nam. Sự thiếu minh bạch trong truy xuất nguồn gốc, hay không chứng minh được việc tuân thủ các tiêu chuẩn môi trường – lao động, đều có thể dẫn đến nguy cơ mất đơn hàng, bị trả hàng hoặc bị loại khỏi hệ thống cung ứng.

Trong bối cảnh này, giới chuyên gia khuyến nghị doanh nghiệp cần chuyển sang xuất khẩu chính ngạch, có hợp đồng rõ ràng; Rà soát toàn bộ chuỗi cung ứng, cập nhật hệ thống quản lý rủi ro môi trường – xã hội; Xây dựng đầy đủ hồ sơ tuân thủ, từ mã số vùng trồng đến tiêu chuẩn lao động

Dù áp lực lớn, nhưng đây cũng là giai đoạn vàng để doanh nghiệp Việt thể hiện năng lực thích ứng và nâng tầm thương hiệu. Chủ động minh bạch, sớm xây dựng hệ thống truy xuất và chứng nhận sẽ không chỉ giúp tránh rủi ro xuất khẩu, mà còn tăng niềm tin từ đối tác và người tiêu dùng toàn cầu.

"Tính bền vững giờ không còn là lợi thế – mà là điều kiện bắt buộc để tồn tại".