Buồn của nền kinh tế thứ 4 thế giới: Thiếu lao động trẻ trầm trọng, sinh viên ra trường thích làm Youtuber hơn kỹ sư chế tạo, muốn nghỉ nhiều hơn làm

Ở một quốc gia có tỷ lệ sinh giảm đều đặn trong khi những người trẻ dường như quan tâm đến việc trở thành YouTuber hơn là chế tạo các thiết bị điện tử, việc thu hút các tân binh tiềm năng đang trở nên cấp bách hơn bao giờ hết.

Ông Yoshihisa Kainuma, Chủ tịch của công ty sản xuất MinebeaMitsumi, cho biết đây là ưu tiên hàng đầu của họ.

Ông nói: “Khi sinh viên mới tốt nghiệp ngày nay cân nhắc nơi muốn làm việc, họ chọn những công ty nổi tiếng, những công ty mà họ và cha mẹ họ biết rõ nhất”.

Những người tìm việc trẻ tuổi đang trở nên chọn lọc hơn so với cha mẹ họ. Ảnh: Nikkei Asia

Theo Nikkei Asia, công ty vừa mới đây đã tổ chức triển lãm tương tác 2 tầng dành cho học sinh tiểu học tại trụ sở mới ở Tokyo.

Trong nhiều thập kỷ, nhà sản xuất Nhật Bản MinebeaMitsumi đã cung cấp linh kiện cho các thương hiệu smartphone và nhà sản xuất ô tô lớn nhất thế giới, đồng thời giành được thị phần cao trên thị trường toàn cầu về các linh kiện quan trọng, từ máy tính, ô tô đến thiết bị gia dụng.

Sau thời gian dài hoạt động thầm lặng, Minebea quyết định thay đổi chiến lược với mong muốn giúp công ty trở nên nổi bật hơn.

Sự thay đổi quan điểm này diễn ra trong bối cảnh thách thức số 1 mà các nhà tuyển dụng ở Nhật Bản ngày nay phải đối mặt, đó là thu hút nhân tài.

Khi mùa tuyển dụng lên cao điểm, hàng triệu công ty như MinebeaMitsumi đang nỗ lực tuyển dụng lao động mới. Được thúc đẩy bởi bối cảnh kinh tế đất nước thay đổi, các chuẩn mực xã hội ngày càng phát triển và tác động của đại dịch Covid-19, phong cách làm việc truyền thống của Nhật Bản đang dần có sự khác biệt.

Vào cuối thế kỷ 20, thị trường lao động Nhật Bản nổi bật với văn hóa việc làm suốt đời, ưu tiên thâm niên hơn kỹ năng và thời gian làm việc dài, ít kỳ nghỉ.

Dân số trẻ dồi dào và nền kinh tế đang bùng nổ đã giúp đất nước phát triển cho đến nay. Nhưng 2 lợi thế này đã dần biến mất từ nhiều năm trước.

Cuộc chiến tranh giành nhân tài

Đáp ứng nhu cầu thay đổi đang trở thành vấn đề sống còn đối với người sử dụng lao động. Theo Teikoku Databank, tình trạng phá sản do thiếu nhân sự đã tác động đến 313 công ty trong 12 tháng tính đến tháng 3/2024, tăng gấp đôi so với năm trước và lập kỷ lục kể từ khi dữ liệu bắt đầu được thu thập cách đây 1 thập kỷ.

Cuộc chiến tranh giành nhân tài ngày càng khốc liệt cũng thúc đẩy một số công ty thực hiện những bước đi lịch sử. Vào tháng 3, nhiều công nhân được tăng lương cao kỷ lục trong hơn 30 năm.

Số công ty Nhật tuyên bố phá sản vì thiếu lao động. Nguồn: Nikkei Asia

Hisashi Yamada, nhà kinh tế tại Viện Nghiên cứu Nhật Bản, nhận định: “Các công ty nhận ra rằng ít nhất mức lương cần phải cao mới có thể thu hút và giữ chân người lao động”.

Trong khi đó, Hiroaki Miyamoto, Giáo sư kinh tế tại Đại học Hitotsubashi cho rằng: “Thị trường lao động Nhật Bản cần phải chuyển sang trạng thái linh hoạt hơn. Nỗ lực thích ứng của các công ty cũng như sự hỗ trợ chính sách từ Chính phủ là cần thiết để tạo động lực tăng trưởng cho nền kinh tế Nhật Bản”.

Vào một ngày cuối tuần giữa tháng 3 năm nay, khoảng 100 công ty dựng gian hàng cho hội chợ việc làm tại Tokyo nhằm thu hút sự chú ý của sinh viên mới tốt nghiệp với các biểu ngữ đầy màu sắc như "Hơn 120 ngày nghỉ có lương, 2 ngày nghỉ hàng tuần" hay “Hoàn thành hệ thống đào tạo”. Các quảng cáo chiêu mộ khác bao gồm "Thực hiện các cách làm việc đa dạng" và "Niêm yết trên Thị trường chứng khoán chính của Sở giao dịch chứng khoán Tokyo."

Một sinh viên đại học năm thứ 3 tham dự sự kiện nói với Nikkei: “ Cả bố mẹ tôi đều đang làm việc và có vẻ tận tâm với công việc của họ. Tôi tôn trọng điều đó nhưng tôi thích làm việc ở một nơi mà mình có thể nghỉ ngơi với ngày nghỉ lễ hợp lý”.

Cũng tại sự kiện, một nhân viên tuyển dụng tiết lộ: “Công ty muốn có 120 sinh viên mới tốt nghiệp vào năm 2025, nhưng chúng tôi không có cách nào đạt được mục tiêu đó. Có nhiều việc làm hơn trong khi sinh viên lại ít hơn”.

Các công ty quảng bá mình tới sinh viên đại học Nhật Bản tại hội chợ việc làm ở quận Saitama vào ngày 15/3. Ảnh: Nikkei Asia

Theo Yosuke Hasegawa, nhà nghiên cứu tại Phòng nghiên cứu nghề nghiệp Mynavi, thái độ của các công ty đối với việc tuyển dụng sinh viên tốt nghiệp đang thay đổi. Ông nhận xét: “Trước đây, các công ty là bên lựa chọn nhân sự, nhưng bây giờ sinh viên cũng có những sự lựa chọn của riêng họ”.

Dữ liệu của Bộ Lao động chỉ ra tỷ lệ sinh ở Nhật Bản đã giảm năm thứ 8 liên tiếp vào năm 2023 xuống còn khoảng 758.000, con số thấp nhất kể từ năm 1899. Vào năm ngoái, Recruit Works Institute ước tính cả nước có thể thiếu 3,4 triệu lao động vào năm 2030 và 11 triệu vào năm 2040.

Một cuộc khảo sát của Mynavi vào tháng 3 cho hay, "Chế độ đãi ngộ tốt" - bao gồm tiền lương và các điều khoản về kỳ nghỉ - là yếu tố quan trọng nhất trong việc lựa chọn nhà tuyển dụng. “Văn hóa doanh nghiệp” đứng thứ 2 trong khi “ổn định” xếp thứ 3.

Theo Kaoru Fujii, tổng biên tập nhân sự tại Recruit Co, đại dịch Covid-19 đã thay đổi tư duy của người lao động. Những ngày tháng làm việc tại nhà khiến nhiều người xem xét lại sự nghiệp của họ và thiết kế lại lối sống để theo đuổi hạnh phúc thay vì cứ chỉ làm việc như xưa.

Vấn đề tiền lương

Thu nhập của người lao động Nhật Bản đang có dấu hiệu tăng trưởng khi ngày càng có nhiều công ty tuyển dụng muốn giữ chân nhân tài. Theo Rengo, liên đoàn lao động lớn nhất Nhật Bản, mức lương trung bình của các công đoàn thành viên trong năm nay đã tăng hơn 5%, được coi là mức tăng lớn nhất trong 3 thập kỷ.

Thêm nhiều công ty Nhật Bản xem xét tăng lương. Nguồn: Nikkei Asia

Trong số hơn 10.000 công ty được Teikoku Databank khảo sát vào tháng 1, 60% cho biết họ có kế hoạch cải thiện tiền lương trong năm tài chính bắt đầu từ tháng 4 này, mức cao kỷ lục kể từ khi cuộc khảo sát bắt đầu vào năm 2006.

Tuy nhiên, vẫn có sự khác biệt giữa các công ty liên quan đến việc tăng lương, tùy thuộc vào ngành hoặc quy mô, một chuyên gia nhận xét.

Ngoài ra, nhiều công ty cũng đang tiến hành những nỗ lực cập nhật hệ thống nhân sự nhưng tiến độ còn chưa đồng đều.

Trong một cuộc khảo sát năm 2023 của Recruit trên khoảng 2.700 nhân viên nhân sự, khoản 62% cảm thấy cần phải thay đổi hệ thống nhân sự và phương thức tuyển dụng để động viên tinh thần nhân viên tốt hơn và giải quyết các thách thức trong quá trình tuyển dụng.