'Đại khủng hoảng' tại kênh đào 'huyết mạch' nối liền hai nửa thế giới: Siêu tàu 220.000 tấn mắc kẹt vì... gió thổi, gây thiệt hại 10 tỷ USD/ngày

Tháng 3/2021, con tàu có trọng tải lớn Ever Given đang trên đường từ Trung Quốc đến Hà Lan đã đâm vào bờ cát ở cuối phía Nam kênh đào Suez, tuyến đường huyết mạch nối biển Đỏ với Địa Trung Hải.

Ước tính lượng hàng hóa trên tàu có giá trị lên tới 1 tỷ USD Mỹ. Tai nạn xảy ra ở đường vào độc đạo phía Nam của kênh đào đã làm đóng băng việc di chuyển của hơn 400 tàu trong vòng sáu ngày.

Vị trí tàu Ever Given mắc kẹt. Ảnh: CNES.

Mắc kẹt chắn ngang kênh đào Suez vì bị... gió thổi

Tàu chở hàng siêu trường siêu trọng mang tên Ever Given lớn đến độ kể cả việc tính toán độ lớn của nó cũng đòi hỏi nhiều sự cố gắng. Với độ dài 400m, trọng lượng khoảng 200.000 tấn, kích thước khổng lồ khiến mọi nỗ lực giải cứu con tàu trở nên vô vọng. Thậm chí, một chiếc máy xúc lớn với chiều cao gấp đôi người tài xế lái xe khi đặt bên cạnh siêu tàu nhìn cũng sẽ chỉ giống như một chiếc ô tô đồ chơi.

Một chiếc máy xúc lớn với chiều cao gấp đôi người tài xế lái xe khi đặt bên cạnh siêu tàu nhìn cũng sẽ chỉ giống như một chiếc ô tô đồ chơi. Ảnh: Internet

Theo chủ sở hữu của Evergreen Marine Corp, con tàu bị chệch hướng bởi một cơn gió lớn bất ngờ. Nghe có vẻ kỳ lạ nhưng với độ dài của một tàu hàng bịt kín những container như vậy, diện tích bề mặt khổng lồ khiến sức gió lên con tàu đạt tới 50km/h.

Thông thường khi chở hàng container, các tàu sẽ để chừa lỗ hổng giữa các dãy hàng nhằm lưu thông gió. Việc xếp container lên tàu cũng được tính toán kỹ lưỡng đến tải trọng của gió biển bởi yếu tố này bị ảnh hưởng rất nhiều từ hình dạng xếp hàng của tàu vận tải.

Tuy nhiên với một con tàu khổng lồ như Ever Given, bề mặt tiếp xúc quá lớn khiến tải trọng gió trở nên vô cùng mạnh, đủ sức đánh trật hướng đi của con tàu. Việc tàu quá lớn khi kênh đào Suez chỉ được thiết kế cho kích thước những tàu cũ khiến chỉ một cơn gió mạnh và sự bất cẩn của nhân viên cùng có thể đẩy mũi tàu lệch vào bờ cát.

Trước đó, từng có trường hợp tắc nghẽn trên kênh đào Suez và được giải cứu thành công nhưng chưa có chiếc tàu chở hàng nào gặp nạn to như chiếc Ever Given.

Ngày 25/3, Cơ quan quản lý Kênh đào Suez (SCA) thông báo tạm thời đình chỉ giao thông tại kênh đào Suez để các tàu lai dắt có thể giải cứu tàu chở hàng Ever Given đang mắc cạn tại phía nam của kênh đào này. Tình trạng trở nên nghiêm trọng đến nỗi một đội đặc nhiệm tinh nhuệ chuyên giải cứu tàu bị mắc kẹt đã được cử đến kênh đào Suez ngay lập tức để "cạy" con tàu ra khỏi hai bên bờ kênh.

Hai tàu kéo được điều động để đẩy nhanh nỗ lực giải cứu tàu chở hàng Ever Given. Ảnh: AP

“Đại khủng hoảng” lớn chưa từng có

Vụ tai nạn tạo ra sự tắc nghẽn nghiêm trọng nhất từng diễn ra trên trục vận chuyển Á – Âu. Ở hai cửa vào của kênh, 422 tàu chuyên chở các loại hàng hóa khác nhau phải xếp hàng chờ. 42 tàu khác chuyển hướng đi theo đường vòng qua mũi Hảo Vọng (Nam Phi). Điều này kéo dài thời gian di chuyển và làm tăng hàng trăm nghìn USD chi phí nhiên liệu.

Vụ tai nạn tạo ra sự tắc nghẽn nghiêm trọng nhất từng diễn ra trên trục vận chuyển Á – Âu. Ảnh: Reuters

Theo ước tính, 145 tàu container (tổng sức chở 1,7 triệu TEU) và lượng hàng hóa tương ứng 57 tỷ USD Mỹ đã bị ảnh hưởng trực tiếp của việc đóng cửa kênh đào trong sáu ngày. Đội tàu này chiếm khoảng 7% đội tàu toàn thế giới và 26% đội tàu hoạt động trên trục Á – Âu. Các con số còn lớn hơn nếu tính đến các tàu bị ảnh hưởng dây chuyền do việc ùn tắc tại kênh.

Bên cạnh đó, ước tính 13 triệu thùng dầu bị mắc kẹt ở kênh đào Suez vì sự cố của tàu Ever Given. Điều này gây ra một mối lo về sự gián đoạn hoạt động vận chuyển dầu, giá dầu thế giới sau đó đã tăng khoảng 6% khi thông tin về việc giải cứu Ever Given rơi vào bế tắc.

Các tàu hàng bị mắc kẹt ở hai phía kênh gồm 40 tàu chở hàng hóa rời từ cây trồng đến các mặt hàng khô như xi măng, các tàu chở dầu, nhiên liệu và hóa chất. Ngoài ra, trong số những con tàu mắc kẹt còn có 8 tàu chở gia súc, hơn 30 tàu chở hàng tổng hợp và một tàu chở nước.

Một góc tàu Ever Given. Ảnh: Getty Images

Đồng thời, cuộc khủng hoảng đã khiến dòng thương mại toàn cầu trị giá 10 tỷ USD/ngày bị đình trệ. Con số này tương đương khoảng 400 triệu USD/giờ.

Ngay cả khi Ever Given được giải cứu, cho phép việc lưu thông qua kênh được tiến hành trở lại, sự ùn tắc vẫn tiếp tục diễn ra cho tới 10 ngày sau đó. Riêng Ever Given với đầy hàng hóa chỉ được rời khỏi kênh sau 106 ngày, khi các bên liên quan thống nhất được mức thiệt hại và bồi thường.

Kênh đào Suez đi vào hoạt động từ năm 1869, là một trong những tuyến hàng hải đông đúc bậc nhất thế giới với nhiều tàu chở dầu thô, hàng hóa từ Trung Đông sang châu Âu và Bắc Mỹ.

Có chiều dài 193,5km, Suez là một trong những kênh đào giao thông quan trọng cho thương mại hàng hải. Sau khi xây dựng, kênh đào này đã thay đổi vĩnh viễn lịch sử vận tải đường biển quốc tế, giúp tàu thuyền không phải đi qua mũi Hảo Vọng phía Nam châu Phi, rút ngắn khoảng cách 6.000km.

Theo các báo cáo về vận tải, kênh đào Suez đảm nhiệm 12% sản lượng hàng hóa trên toàn thế giới, 12% sản lượng dầu và 8% sản lượng khí hóa lỏng LNG. Vai trò của nó đặc biệt quan trọng trong vận tải container với 35% tổng sản lượng. Ước tính năm 2021, lượng container qua đây đạt trên 71 triệu TEU với tổng giá trị hàng hóa khoảng 3.541 tỷ USD.