Từ lâu, việc canh tác lúa ở nhiều vùng thuộc Ấp 5, xã Trần Hợi (huyện Năm Căn, tỉnh Cà Mau) gặp không ít thách thức: điều kiện đất đai khắc nghiệt, hệ thống thủy lợi chưa hoàn thiện, năng suất thấp chỉ đạt khoảng 60 triệu đồng/ha/vụ, khiến nhiều diện tích ruộng sau khi thu hoạch bị bỏ hoang. Hỏi thay đổi thực sự bắt đầu từ năm 2020, khi Chi bộ Ấp 5 triển khai mô hình “Đưa màu xuống ruộng”, chọn bí đỏ làm cây chủ lực.

Khởi đầu khiêm tốn với 31 hộ nông dân và hơn 47 ha đất canh tác, nhưng bằng nỗ lực và những kiến thức khoa học kỹ thuật, đến nay mô hình đã mở rộng lên đến 95 hộ với diện tích gần 147 ha. Không dừng lại ở Ấp 5, sự lan truyền tích cực còn đến các khu vực lân cận như Ấp 3, Ấp 4 và ấp Minh Hà (xã Khánh Bình Đông).

Sự chuyển dịch từ cây lúa sang cây bí đỏ đem lại sự bứt phá đáng kinh ngạc về thu nhập. Theo ghi nhận, năng suất trung bình đạt 9–10 tấn/ha, với giá bán ổn định từ 8.000 đồng/kg trở lên. Sau khi trừ chi phí, mỗi ha cho thu nhập ròng 70–100 triệu đồng, nhiều hộ đạt thậm chí 120 triệu đồng/vụ.

Cá biệt, ông Ngô Văn Minh, người tiên phong ứng dụng mô hình từ năm 2010 trên diện tích hơn 2 ha đã đạt năng suất khoảng 33–35 tấn bí đỏ mỗi năm, mang về thu nhập trên 300 triệu đồng. Nhờ sự kiên trì và sáng tạo trong cách canh tác, những thành quả của ông là ví dụ chân thực về hiệu quả mô hình.

Đất trồng lúa bỏ hoang, nông dân Cà Mau trồng loại cây dây bò ra trái lực lưỡng, giúp thu trăm triệu mỗi vụ
Mô hình trồng bí đỏ tại Cà Mau đã mang lại hiệu quả kinh tế xuất sắc. Ảnh: TTXVN

Thành công của mô hình bí đỏ không chỉ đến từ thay đổi giống trồng, mà còn nhờ kỹ thuật canh tác thông minh như: Cải tạo hệ thống mương thủy lợi để dẫn nước hiệu quả; lên liếp cao xen canh giữa các bờ ruộng, tạo điều kiện thuận lợi cho cây sinh trưởng và giúp đỡ mặn – đặc biệt quan trọng trong vùng đất ven biển; trồng nối vụ hợp lý, tận dụng triệt để đất canh tác, tối ưu hóa diện tích và thời gian sử dụng. Đặc biệt, sự học hỏi lẫn nhau giữa các hộ dân đã giúp lan tỏa nhanh những kỹ thuật hiệu quả, góp phần hình thành phong trào sản xuất rau màu năng suất cao, đúng quy trình.

Không chỉ bó hẹp ở bí đỏ, nhiều nông dân đã tận dụng vùng canh tác sau lúa để ứng dụng các loại cây khác. Trồng khóm (dứa) trên 1,5 ha, mang lại lợi nhuận hơn 50 triệu đồng/hộ/năm. Trồng xoài trên diện tích 15,4 ha, mang lại thu nhập khoảng 70 triệu đồng/hộ/năm. Kết hợp trồng xen canh dưa leo, cà chua, bí đao… để tận dụng quỹ đất, tăng độ đa dạng sản phẩm, giúp giảm rủi ro kinh tế nếu giá một loại cây thay đổi bất lợi.

Một số hộ như bà Cao Tuyết Hằng còn thực hiện mô hình “bí én vàng + dưa hấu” trên 3 ha, thu khoảng 30 tấn dưa hấu/vụ ở giá 6.000 đồng/kg, rồi mở rộng sang thử nghiệm giống bí cao sản như Trang Nông 151. Chính điều này đã góp phần giữ nhịp thu nhập ổn định quanh năm.