GS.TS Nguyễn Thiện Nhân: Chuyển từ lương tối thiểu sang lương đủ sống để mỗi gia đình nuôi được 2 con

Nhân loại bước vào thời kỳ phát triển con người không bền vững

Trong khuôn khổ Hội thảo khoa học Quốc gia với chủ đề “Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9: Giá trị thời đại và sức sống trường tồn”, chiều 14/8, GS.TS Nguyễn Thiện Nhân – nguyên Phó Thủ tướng Chính phủ, đã đặt ra những cảnh báo về tương lai phát triển kinh tế và nhân khẩu của Việt Nam.

GS Nguyễn Thiện Nhân dẫn chứng, Nhật Bản là quốc gia từng được xem là hình mẫu về phát triển kinh tế thần kỳ. Sau 33 năm tăng trưởng vượt bậc, GDP bình quân đầu người năm 1995 của Nhật đạt 44.200 USD, vượt 154% so với Mỹ, trở thành nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

Tuy nhiên, trong 30 năm tiếp theo, nền kinh tế này rơi vào trì trệ, GDP bình quân đầu người năm 2024 chỉ còn 32.456 USD, bằng 73,47% năm 1995. Không chỉ kinh tế suy giảm, dân số Nhật Bản cũng đứng trước nguy cơ nghiêm trọng. Dự báo của Viện Nghiên cứu Quốc gia về Dân số và An ninh xã hội năm 2006 cho thấy, dân số Nhật sẽ giảm còn 50 triệu người vào năm 2100, chỉ còn 10 triệu vào năm 2200.

Tình hình Hàn Quốc cũng không khả quan hơn. Sau 43 năm tăng trưởng, GDP bình quân đầu người năm 2018 đạt 33.400 USD, nhưng từ 2019-2024 gần như đứng yên ở mức 33.381 USD. Dự báo dân số Hàn Quốc sẽ giảm từ đỉnh 52 triệu năm 2020 xuống còn 20 triệu vào năm 2100, chỉ còn 1 triệu vào năm 2300.

“Tất cả các nước thu nhập cao đang phát triển nhưng không bền vững về con người. Thế kỷ XXI đánh dấu giai đoạn chuyển đổi từ phát triển con người bền vững sang không bền vững, đặc biệt từ năm 2030 trở đi”, GS Nguyễn Thiện Nhân nhấn mạnh.

GS.TS Nguyễn Thiện Nhân đề xuất chuyển từ lương tối thiểu sang lương đủ sống để mỗi gia đình nuôi được 2 con. Ảnh minh hoạ.

Theo số liệu ông dẫn, tổng tỷ suất sinh toàn cầu giảm từ 3,61% năm 1980 xuống còn 2,23% năm 2021, và dự báo chỉ còn 2,1% vào năm 2030, bằng mức sinh thay thế. Sau 2030, nhân loại bước vào giai đoạn phát triển con người không bền vững, với tỷ suất sinh năm 2050 là 1,83%, năm 2100 là 1,59%.

"Nếu các quốc gia không coi phát triển con người bền vững là tiền đề số một, sẽ dẫn đến suy thoái con người, suy giảm kinh tế và nguy cơ diệt vong dân tộc", GS Nguyễn Thiện Nhân cảnh báo.

Giải pháp sinh tồn: Chuyển từ lương tối thiểu sang lương đủ sống

Để đảm bảo con người bền vững, mỗi gia đình nên có ít nhất 2 con. Tuy nhiên, nhiều gia đình hiện nay không đủ thu nhập để thực hiện điều này. GS Nguyễn Thiện Nhân nêu giải pháp thực tiễn: “Cần chuyển từ trả lương tối thiểu sang lương đủ sống cho gia đình 4 người”.

Ông phân tích, nếu chỉ tập trung tăng trưởng kinh tế, quốc gia có thể đạt thành công trong 25-40 năm, nhưng sau đó sẽ suy giảm vì thiếu lao động. Ví dụ, Trung Quốc thành công 26 năm, Nhật 33 năm, Hàn Quốc 43 năm. Để tăng trưởng kinh tế cao song hành với việc tái tạo con người, Chính phủ cần thống nhất trong xã hội rằng phát triển bền vững là yêu cầu bắt buộc.

Trong nền kinh tế thị trường, luôn tồn tại nguy cơ xung đột lợi ích giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân. Vai trò của Nhà nước là hài hòa lợi ích: cho phép doanh nghiệp tối đa hóa lợi nhuận, nhưng phải đảm bảo người lao động có mức lương đủ nuôi gia đình 4 người, nghĩa là đủ cho hai con.

"Chính phủ nên chuyển từ quy định lương tối thiểu sang lương đủ sống theo lộ trình, đồng thời nâng mức giảm trừ gia cảnh sát thực tế khi đánh thuế thu nhập cá nhân, để người lao động đủ thu nhập nuôi 2 con mà không cần tăng lương quá mức", GS Nguyễn Thiện Nhân đề xuất.

Ông cũng cảnh báo: “Nếu doanh nghiệp hôm nay không trả lương đủ sống để một gia đình nuôi được 2 con, thì 30-50 năm sau, chính doanh nghiệp đó sẽ không còn lao động".