PGS.TS Phạm Thế Anh: Dồn lực vào đầu tư công mà doanh nghiệp Việt đứng ngoài thì vô nghĩa

Chia sẻ tại "Diễn đàn Đầu Tư Việt Nam 2025", chiều 3/6, PGS.TS Phạm Thế Anh, Trưởng Khoa kinh tế học, Đại học Kinh tế Quốc dân (NEU) đánh giá: Năm 2025 là một cột mốc quan trọng, mở đầu cho giai đoạn trung hạn trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2021–2030. Tuy nhiên, nền kinh tế Việt Nam hiện đang chịu áp lực từ nhiều phía: sức cầu toàn cầu suy yếu, căng thẳng địa chính trị gia tăng, chuỗi cung ứng toàn cầu dịch chuyển và đặc biệt là xu hướng bảo hộ thương mại ngày càng gia tăng.

“Với bối cảnh kinh tế như hiện nay, Việt Nam gần như chưa có sự chuẩn bị đủ sâu, đủ linh hoạt để ứng phó với những biến động bên ngoài không thuận lợi. Trong khi đó, Chính phủ vẫn quyết tâm theo đuổi một kế hoạch tăng trưởng đầy tham vọng: GDP năm 2025 phải đạt trên 8%”, PGS.TS Phạm Thế Anh nhận định.

PGS.TS Phạm Thế Anh nhận định, mục tiêu 8% là tham vọng lớn, giải pháp nằm ở đầu tư công và nội địa hóa.

Theo chuyên gia này, 8% là một con số "rất khó nhằn", nhất là trong khi động lực phục hồi từ xuất khẩu vẫn chưa thực sự rõ ràng, khu vực sản xuất còn đối mặt chi phí đầu vào cao và đơn hàng bấp bênh.

“Trong bối cảnh hiện nay, tăng trưởng không có động lực nào rõ rệt ngoài đầu tư công,” vị chuyên gia nhận định. Đồng thời ông cũng nhấn mạnh: "Đầu tư công muốn phát huy hiệu quả thì phải tập trung vào các dự án hạ tầng trọng điểm, có sức lan tỏa lớn, thúc đẩy cả khu vực tư nhân cùng phát triển.”

Thực tế cho thấy, giai đoạn đầu năm 2025, tiến độ giải ngân đầu tư công đang được cải thiện mạnh, với nhiều dự án lớn như tuyến đường vành đai 4 vùng Thủ đô, cao tốc Bắc – Nam giai đoạn 2, các cảng biển chiến lược tại Hải Phòng, Bà Rịa – Vũng Tàu... đều được đẩy nhanh thi công.

Tuy nhiên, vấn đề lớn nhất vẫn nằm ở khả năng kết nối đầu tư công với khu vực doanh nghiệp trong nước. “Nếu các dự án đầu tư công chỉ dừng ở việc thuê nhà thầu nước ngoài, mua nguyên vật liệu từ bên ngoài, thì hiệu ứng lan tỏa sẽ rất thấp,” vị chuyên gia cảnh báo.

Nếu các dự án đầu tư công chỉ dừng ở việc thuê nhà thầu nước ngoài, mua nguyên vật liệu từ bên ngoài, thì hiệu ứng lan tỏa sẽ rất thấp.

Tỷ lệ nội địa hóa, vốn là điểm yếu lâu năm của doanh nghiệp Việt Nam, đang trở thành yếu tố quyết định trong bối cảnh thế giới chuyển dịch chuỗi cung ứng và các thị trường lớn, đặc biệt là Mỹ và EU siết chặt yêu cầu về xuất xứ hàng hóa.

Trong bối cảnh Mỹ có thể áp dụng các biện pháp thuế quan “đối ứng” với hàng hóa nhập khẩu có tỷ lệ nội địa hóa thấp, việc các doanh nghiệp Việt Nam chủ động minh bạch hóa quy trình sản xuất, tăng cường hàm lượng giá trị nội địa trong sản phẩm là chìa khóa để giảm rủi ro từ bên ngoài.

“Tôi cho rằng Chính phủ cần có chính sách thuế ưu đãi rõ ràng, phân loại mức thuế thu nhập doanh nghiệp theo tỷ lệ nội địa hóa. Ví dụ, sản phẩm có 70% linh kiện nội địa hóa có thể được áp dụng mức thuế thấp hơn sản phẩm chỉ có 30% nội địa hóa. Điều này sẽ thúc đẩy doanh nghiệp đầu tư nhiều hơn vào chuỗi cung ứng trong nước,” chuyên gia đề xuất.

Đặc biệt, PGS.TS Phạm Thế Anh nhấn mạnh: Các doanh nghiệp Việt Nam cần không chỉ dừng lại ở việc “làm thuê” trong chuỗi giá trị toàn cầu, mà phải chuyển sang làm chủ công nghệ, nguyên vật liệu và thị trường đầu ra. Điều này đòi hỏi chính sách vĩ mô phải đi trước một bước, không chỉ hỗ trợ về vốn, mà cả về đào tạo nhân lực, hỗ trợ nghiên cứu phát triển và bảo hộ hợp lý với ngành công nghiệp non trẻ.

Đáng chú ý, trong báo cáo gần đây của Ngân hàng Thế giới (WB), Việt Nam đang có cơ hội rất lớn trong việc tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng bán dẫn, thiết bị điện tử và năng lượng sạch nếu biết khai thác lực đẩy từ các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như EVFTA, CPTPP.

Tuy nhiên, để đi xa hơn, năng lực của doanh nghiệp trong nước vẫn là nhân tố then chốt. “Nội địa hóa không chỉ là con số. Nó là minh chứng cho sự tự cường, và là tấm lá chắn hiệu quả nhất trước các cú sốc bên ngoài”, PGS.TS Phạm Thế Anh nhận định.