Tiền không phải tất cả: Vì sao doanh nghiệp Việt cần quỹ PE đồng hành chiến lược?

Tại hội thảo “Khung pháp lý và giải pháp huy động vốn cho doanh nghiệp”, ngày 14/8, TS.LS Phan Hoài Nam – Tổng Giám đốc W&A Consulting & Law Firm, nhận định thị trường quỹ đầu tư tư nhân (Private Equity – PE) sẽ giữ vai trò ngày càng quan trọng trong việc cung ứng vốn cho doanh nghiệp Việt Nam giai đoạn 2025–2030.

“2025–2030 là giai đoạn các quỹ đầu tư trở thành nhân tố chiến lược trong huy động vốn. Nhưng mấu chốt là doanh nghiệp phải coi họ như đối tác chiến lược, chứ không chỉ là giao dịch tài chính để có tiền”, ông Nam nhấn mạnh.

Theo chuyên gia, thị trường PE Việt Nam bắt đầu hình thành từ năm 2007, khi Luật Doanh nghiệp 2005 có hiệu lực và Việt Nam gia nhập WTO. Từ năm 2010, dòng vốn PE tăng tốc, đạt đỉnh 4,8 tỷ USD năm 2019, trước khi chững lại do tác động của Covid-19. Sau đó, vốn PE phục hồi từ 2021, đến 2024 ghi nhận 2,3 tỷ USD.

Hiện tại, thị trường PE được phân thành hai nhóm chính với quy mô đầu tư khác biệt rõ:

Quỹ nội địa, như Mekong Capital, VinaCapital, Vietnam Investment Group, thường đầu tư từ 10 triệu USD trở lên, tập trung vào các lĩnh vực tiêu dùng, y tế, giáo dục, công nghệ và bán lẻ. Mekong Capital từng rót vốn thành công vào Thế Giới Di Động, Trường Việt Úc, chuỗi F88 và Golden Gate.

Quỹ khu vực và quốc tế, như KKR, Warburg Pincus, Temasek, GIC, thường tìm kiếm các thương vụ tối thiểu 50 triệu USD, ưu tiên mức 100 triệu USD trở lên. Warburg Pincus là một trong những quỹ hoạt động mạnh, từng đầu tư 200 triệu USD vào Vincom Retail, 350 triệu USD vào Techcombank, cùng các khoản gần đây cho MoMo và Bệnh viện Xuyên Á.

Dự báo giai đoạn 2025–2030, quỹ đầu tư tư nhân trở thành động lực chính trong huy động vốn.

TS.LS Phan Hoài Nam dự báo 3 xu hướng chính sẽ định hình thị trường PE trong giai đoạn 2025–2030.

Thứ nhất, thay đổi tư duy và nhu cầu vốn của doanh nghiệp. Trước đây, doanh nghiệp Việt chủ yếu dựa vào ngân hàng và thị trường chứng khoán. Sau nhiều biến động kinh tế và chính sách siết tín dụng, việc tìm kiếm nguồn vốn thay thế trở nên cấp thiết.

“PE không chỉ cung cấp vốn, mà còn mang đến giá trị gia tăng như kinh nghiệm quản trị, mạng lưới thị trường và chiến lược phát triển. Đây là lợi thế lớn cho doanh nghiệp muốn mở rộng quy mô hoặc chuẩn bị IPO”, ông Nam nhấn mạnh.

Các ngành được dự báo tiếp tục thu hút đầu tư là tiêu dùng, bán lẻ, y tế (thiết bị y tế, dược phẩm), giáo dục và công nghệ.

Thứ hai, sự tham gia mạnh mẽ hơn của quỹ nước ngoài. Dù hoạt động M&A và đầu tư trực tiếp gần đây trầm lắng, Việt Nam vẫn hấp dẫn với nhà đầu tư quốc tế nhờ chính trị ổn định, GDP tăng 8,2% và thị trường tiêu dùng lớn. Nguồn vốn từ Singapore, Hồng Kông, Hàn Quốc, Nhật Bản dự kiến tăng mạnh từ 2026–2030.

Nhiều quỹ sẽ áp dụng mô hình minority investment with governance right, nắm tỷ lệ vốn nhỏ nhưng vẫn tham gia điều hành, giúp doanh nghiệp giữ quyền chủ động. Một số quỹ sử dụng chiến lược platform investment, đầu tư vào một công ty hạt nhân và mở rộng bằng mua lại các doanh nghiệp cùng ngành.

Thứ ba, khung pháp lý và chuẩn bị của doanh nghiệp. Theo ông Nam, Nghị quyết 68 là “bản lề chiến lược” hỗ trợ khu vực tư nhân. Ngoài ra, Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa có khả năng được sửa đổi để bổ sung ưu đãi cho các quỹ đầu tư mạo hiểm, giúp doanh nghiệp Việt tận dụng hiệu quả nguồn vốn PE.