Báo động ngành ô tô điện Trung Quốc: Thiếu hơn 1 triệu thợ, 75% thợ không đủ tiêu chuẩn, số gara sửa xe điện chỉ bằng 1/20 xe xăng

Phía sau ánh hào quang của thị trường xe điện (EV) bùng nổ, ngành công nghiệp sửa chữa ô tô Trung Quốc đang đối mặt một cuộc khủng hoảng âm thầm. Khi hàng triệu chiếc EV lăn bánh trên khắp các con đường, câu hỏi lớn đặt ra: Liệu đội ngũ thợ cơ khí có đủ khả năng theo kịp cuộc cách mạng này?

Từ gara nhỏ đến xưởng lớn

Tại Liêu Ninh, ông Wu Jingdong, 51 tuổi, đã có ba thập kỷ kinh nghiệm sửa chữa đủ loại xe từ ô tô con, xe tải cho tới cả xe quân sự. Ông từng tin rằng không có hỏng hóc nào có thể làm khó mình. Nhưng vào năm 2023, một chiếc EV ghé xưởng với yêu cầu tưởng chừng đơn giản là nạp ga điều hòa đã khiến ông nhận ra thời thế đã thay đổi.

Hành trình học lại từ đầu của ông là hình ảnh thu nhỏ của hàng trăm nghìn thợ cơ khí Trung Quốc đang loay hoay thích nghi

Ông Wu sử dụng loại ga lạnh quen thuộc, nhưng sau đó mới phát hiện EV đòi hỏi khí làm lạnh cách điện đặc biệt. Sai sót nhỏ ấy trở thành bước ngoặt, báo hiệu một kỷ nguyên hoàn toàn khác biệt, xe điện không còn là cơ khí thuần túy mà là một hệ thống điện tử phức tạp.

Nhận thấy sự thay đổi không thể đảo ngược, ông Wu chuyển đến Tô Châu trung tâm phát triển xe điện để theo học các khóa đào tạo chuyên sâu, từ hệ thống điện áp cao đến sơ đồ mạch điện phức tạp. Hành trình học lại từ đầu của ông là hình ảnh thu nhỏ của hàng trăm nghìn thợ cơ khí Trung Quốc đang loay hoay thích nghi.

Khoảng trống kỹ năng ngày càng rộng

Không giống xe chạy xăng, EV vận hành dựa trên các bộ pin điện áp cao và hệ thống điện tử tinh vi. Việc sửa chữa đòi hỏi kỹ năng chẩn đoán chính xác, thiết bị chuyên dụng và quy trình an toàn khắt khe.

Trung Quốc cần 1,2 triệu kỹ thuật viên EV vào năm 2025, nhưng hiện còn thiếu hơn 1 triệu người.

Tuy nhiên, thực tế lại cho thấy: Trung Quốc cần 1,2 triệu kỹ thuật viên EV vào năm 2025, nhưng hiện còn thiếu hơn 1 triệu người. Chỉ 25% thợ sửa xe có chứng chỉ điện áp thấp mà đây lại là điều kiện tối thiểu để làm việc an toàn với EV. Cả nước có gần 400.000 gara sửa xe xăng, nhưng chưa tới 20.000 gara chuyên về EV, tương đương trung bình một trung tâm dịch vụ cho 1.000 chiếc xe điện đang lưu hành.

Hệ quả là nhiều chủ xe, khi hết bảo hành, buộc phải chờ hàng tuần chỉ để thay thế một linh kiện nhỏ như bộ chuyển đổi DC/DC - thiết bị giúp phân phối điện áp từ pin chính sang các bộ phận khác.

Bài toán khó tìm lời giải

Chuyển đổi sang EV đòi hỏi chi phí khổng lồ: khóa đào tạo thường vượt quá 10.000 NDT (1.400 USD), thiết bị chuyên dụng có giá hàng trăm nghìn NDT, chưa kể yêu cầu về diện tích xưởng và chứng chỉ của thợ.

Các nhà sản xuất pin như CATL đặt ra tiêu chuẩn khắt khe: xưởng phải rộng ít nhất 700 m², có tối thiểu hai thợ máy được chứng nhận. Điều này khiến phần lớn gara nhỏ gần như không thể tham gia.

EV ít hỏng vặt, nhưng khi trục trặc thì cực phức tạp, dễ khiến người dùng “mắc kẹt”

Bên cạnh đó, các hãng xe kiểm soát chặt chẽ phần mềm chẩn đoán và nguồn linh kiện, khiến thợ sửa độc lập khó tiếp cận. Người tiêu dùng vì thế phụ thuộc gần như hoàn toàn vào hệ thống cửa hàng 4S hoặc trung tâm ủy quyền khi xe còn trong thời hạn bảo hành.

Trung Quốc không phải trường hợp duy nhất. Tại Anh, chỉ 20% kỹ thuật viên được đào tạo về EV, và chưa tới 1% đủ năng lực xử lý công việc ngoài bảo trì cơ bản. Ở Mỹ, Úc hay Ý, nhiều gara độc lập vẫn trì hoãn đầu tư vì chi phí cao và lo ngại rủi ro điện áp.

EV ít hỏng vặt, nhưng khi trục trặc thì cực phức tạp, dễ khiến người dùng “mắc kẹt”

Điều này cho thấy, “nút thắt kỹ năng” là vấn đề mang tính toàn cầu, không chỉ riêng Trung Quốc.

Cơ hội cho thế hệ thợ mới

Dù còn muôn vàn khó khăn, làn sóng EV cũng mở ra rất nhiều cơ hội lớn. Ông Wu cho biết lương của mình đã tăng thêm 3.000 NDT/tháng kể từ khi chuyển sang sửa EV. Từ 2020, nhiều cơ sở đào tạo đã loại bỏ chương trình động cơ đốt trong, thay bằng kỹ năng điện áp cao, chẩn đoán pin và phân tích dữ liệu. Theo dự báo, ngành dịch vụ ô tô Trung Quốc có thể đạt gần 2.000 tỷ NDT vào 2025, trong đó EV chiếm khoảng 300 tỷ NDT.

Với những xưởng tiên phong, đây chính là “mỏ vàng” mới.

EV mở ra kỷ nguyên mới, nhưng nếu thiếu hậu thuẫn từ dịch vụ sửa chữa, “cuộc cách mạng xe điện” có thể tự kìm hãm chính nó

Sau ba năm chuyển hướng, xưởng Ruilaiman ở Tô Châu - nơi ông Wu hiện là trưởng nhóm kỹ thuật đã trở thành hình mẫu cho việc thích ứng với làn sóng xe điện. Nhưng không phải gara nào cũng đủ điều kiện để làm điều tương tự.

“Khi công nghệ thống trị, ai chuẩn bị trước sẽ chiến thắng”, ông Wu chia sẻ.

Thế nhưng, với hàng triệu chiếc EV sắp hết bảo hành, nếu ngành sửa chữa không kịp nâng cấp kỹ năng và hạ tầng, cuộc cách mạng xe điện có thể bị chính dịch vụ hậu mãi kìm hãm.

Câu hỏi còn bỏ ngỏ: Liệu Trung Quốc có thể đào tạo đủ nhân lực để giữ cho hàng triệu chiếc EV tiếp tục lăn bánh, hay khủng hoảng kỹ năng này sẽ trở thành rào cản lớn nhất của tham vọng xe điện?