Chi tiêu theo cảm xúc, tưởng chừng vô hại nhưng lại là cạm bẫy tài chính nguy hiểm

Có bao giờ bạn rơi vào tình huống vừa bước vào trung tâm thương mại để “dạo một vòng” nhưng cuối cùng lại ra về với túi lớn túi nhỏ? Hay những ngày tâm trạng xuống dốc, bạn đặt hàng loạt món đồ trực tuyến chỉ để cảm thấy dễ chịu hơn? Nếu câu trả lời là có, rất có thể bạn đang mắc phải “căn bệnh” chi tiêu theo cảm xúc – một thói quen tưởng chừng vô hại nhưng lại có sức công phá tài chính cá nhân mạnh mẽ hơn bạn nghĩ.

Khi cảm xúc dẫn lối ví tiền

Chi tiêu theo cảm xúc là hành vi mua sắm xuất phát từ trạng thái tâm lý nhất thời thay vì nhu cầu thực sự. Buồn, chán, căng thẳng, thậm chí cả vui mừng – bất kỳ cung bậc cảm xúc nào cũng có thể khiến chúng ta mở ví mà không suy nghĩ. Điều nguy hiểm là những khoản chi tiêu này thường không dựa trên sự tính toán hợp lý, mà chỉ đơn thuần là một cách để giải tỏa tâm trạng.

Hãy thử nhớ lại lần gần nhất bạn mua một món đồ không thực sự cần thiết. Liệu đó có phải là lúc bạn vừa trải qua một ngày tồi tệ và cần một thứ gì đó để “bù đắp” bản thân? Hay sau một thành công nhỏ, bạn cảm thấy mình xứng đáng với một món quà? Cảm xúc chính là một trong những động lực lớn nhất khiến chúng ta rơi vào vòng xoáy mua sắm mà không nhận ra.

Chi tiêu theo cảm xúc là hành vi mua sắm xuất phát từ trạng thái tâm lý nhất thời thay vì nhu cầu thực sự. Ảnh minh họa

Hậu quả không chỉ là những con số trên hóa đơn

Có thể bạn nghĩ rằng một lần mua sắm để giải tỏa cảm xúc không phải vấn đề lớn. Nhưng nếu điều đó trở thành thói quen, hậu quả sẽ không đơn giản chỉ dừng lại ở vài con số trên hóa đơn.

Trước hết, chi tiêu theo cảm xúc dễ dàng làm xói mòn tài chính cá nhân. Khi bạn liên tục mua sắm mà không có kế hoạch, tài khoản tiết kiệm sẽ nhanh chóng bị bào mòn, thậm chí có thể rơi vào tình trạng nợ nần. Không ít người vì quá ham mê mua sắm mà lạm dụng thẻ tín dụng, đến khi nhận hóa đơn thì hoảng hốt vì số tiền phải trả vượt quá khả năng chi trả.

Ngoài ra, việc chi tiêu không kiểm soát còn ảnh hưởng đến khả năng đạt được các mục tiêu tài chính dài hạn. Bạn có thể muốn mua nhà, đầu tư kinh doanh hay nghỉ hưu sớm, nhưng nếu cứ vung tay quá trán vì những nhu cầu nhất thời, giấc mơ tài chính sẽ mãi chỉ là viễn cảnh xa vời.

Làm sao để thoát khỏi cái bẫy chi tiêu theo cảm xúc?

Nếu bạn nhận ra mình đang có dấu hiệu của chi tiêu theo cảm xúc, đừng lo lắng – vẫn có cách để kiểm soát nó.

Điều đầu tiên và quan trọng nhất là nhận diện nguyên nhân. Hãy tự hỏi: Khi nào bạn có xu hướng mua sắm nhiều nhất? Đó có phải là lúc bạn đang căng thẳng vì công việc, buồn bã vì chuyện tình cảm hay đơn giản là cảm thấy nhàm chán? Khi hiểu rõ lý do đằng sau những quyết định chi tiêu, bạn sẽ có cơ hội kiểm soát nó tốt hơn.

Thay vì mua sắm để giải tỏa cảm xúc, hãy tìm đến những phương pháp lành mạnh hơn. Một buổi tập thể dục, một cuốn sách hay hay thậm chí chỉ là một cuộc trò chuyện với bạn bè cũng có thể giúp bạn cải thiện tâm trạng mà không cần tiêu tiền.

Ngoài ra, hãy tập thói quen đặt câu hỏi trước khi mua một món đồ: “Mình có thực sự cần nó không?”, “Nếu không mua ngay bây giờ, mình có cảm thấy thiếu thốn không?”. Đôi khi, chỉ cần một chút thời gian để suy nghĩ, bạn sẽ nhận ra nhiều thứ không đáng để bỏ tiền ra.

Một mẹo nhỏ khác là áp dụng quy tắc 24 giờ. Khi muốn mua một món đồ không nằm trong kế hoạch, hãy chờ một ngày trước khi đưa ra quyết định. Khoảng thời gian này sẽ giúp bạn suy xét lại xem món đồ đó có thực sự cần thiết hay chỉ là một cơn bốc đồng nhất thời.