Doanh nghiệp vốn hóa 52.000 tỷ, cổ phiếu 'bất động' giữa đại sóng 1.073–1.711 điểm của TTCK

Ngay từ đầu năm 2025, cổ phiếu VEA của Tổng CTCP Máy động lực và Máy nông nghiệp Việt Nam (VEAM, sàn UPCoM) được giới phân tích kỳ vọng là ông lớn tiếp theo (bên cạnh VGI, ACV, MCH, MVN, BSR) gia nhập sàn HoSE. Nếu điều này diễn ra, các cổ phiếu này hoàn toàn có cơ hội góp mặt trong rổ VN30 và trở thành mặt hàng nổi bật có thể được khối ngoại săn đón.

Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, mới chỉ có BSR của Lọc hóa dầu Bình Sơn hiện thực hóa câu chuyện chuyển niêm yết từ sàn UPCoM.

VEAM có nhiều thứ...

VEAM - "ông lớn" ngành máy động lực, nổi bật với lượng tiền mặt lớn nhất trên thị trường, lên tới 16.600 tỷ đồng (cuối tháng 6/2025). Lợi nhuận tích lũy ổn định hàng năm giúp công ty trở thành ứng viên sáng giá cho các kỳ cơ cấu VN30 trong tương lai sau khi chuyển nhà sang HoSE.

Tuy nhiên, hiện tại, sau nhiều năm, điều này vẫn chưa xảy ra.

Dữ liệu từ VNDirect cho thấy, VEAM có tỷ lệ ROA và ROE lần lượt trên ngưỡng 26%, tỷ suất cổ tức lên tới 12,8%

Năm nay, VEAM đặt mục tiêu doanh thu 7.140 tỷ đồng và lợi nhuận sau thuế 4.330 tỷ. Trước đó, tại báo cáo tài chính hợp nhất năm 2024, công ty ghi nhận doanh thu thuần 4.103 tỷ đồng, với khoản lợi nhuận gộp 626 tỷ cùng hơn 6.700 tỷ đồng từ khoản đầu tư vào các công ty liên kết. Nhờ đó, lãi sau thuế cả năm đạt 7.432 tỷ đồng - con số trở thành ao ước của hàng loạt doanh nghiệp VN30 cùng thời điểm.

Được biết, với quy mô gần 13.300 tỷ đồng vốn điều lệ, Bộ Công Thương đang là cổ đông lớn nhất của VEAM khi nắm khoảng 88,5% vốn. Nhờ lợi thế này, cổ đông Nhà nước là đơn vị hưởng lợi lớn nhất từ mức chi trả cổ tức cao và đều đặn của VEAM (dao động từ 40 - 50% bằng tiền/năm).

Với quy mô gần 31.000 tỷ đồng tài sản trong đó quá nửa là "tiền tươi", kết quả kinh doanh và cổ tức ổn định, VEAM có thể là mẫu doanh nghiệp giúp nhà đầu tư tăng trưởng danh mục bằng lần. Nhất là khi P/E quý II/2025 chỉ là 6,93 và P/B là 1,77 lần, đều được định giá thấp hơn so với mức trung bình lịch sử.

Tuy vậy, suốt một năm qua, cổ phiếu này đã gần như bất động, ngay cả khi VN-Index đã tăng 600 điểm trong 5 tháng gần nhất. Đóng cửa phiên 5/9 tại mức 39.200 đồng, mã đã đi ngang kể từ sau nhịp tăng khoảng 40% trong giai đoạn tháng 4-6/2024. Thanh khoản cũng gần như "mất hút", trung bình 20 phiên gần nhất chỉ 0,7 triệu đơn vị/phiên.

Nhiều cổ đông nắm giữ VEA trong hơn một năm qua hiện vẫn đang tạm lỗ nhẹ. Trước đó, cổ phiếu VEA cũng gần như đi ngang trong giai đoạn tháng 1/2021 - 1/2024

Nhưng... cổ phiếu vẫn chưa "chạy"

Điểm nổi bật của VEAM là phần vốn góp tại các liên doanh “gà đẻ trứng vàng” như Honda Việt Nam, Toyota Việt Nam và Ford Việt Nam. Mỗi năm, khối này mang về 5.000-7.000 tỷ đồng lợi nhuận, riêng Honda đóng góp 4.500-6.000 tỷ. Sự ổn định này thậm chí là điểm tựa ngay cả khi mảng kinh doanh chính đạt lợi nhuận thấp, nhiều năm thua lỗ.

Nửa đầu năm nay, VEAM chỉ đạt 291 tỷ đồng lãi gộp từ hoạt động cốt lõi (giảm 4%), trong khi lợi nhuận từ liên doanh đạt 3.069 tỷ (tăng 7%); lãi sau thuế qua đó tăng gần 5% lên mức 3.410 tỷ đồng.

Dù lợi nhuận vẫn tăng trưởng, triển vọng của VEAM đang bị thách thức khi Hà Nội và TP.HCM thúc đẩy kế hoạch hạn chế xe máy chạy xăng tại khu vực phát thải thấp từ giữa năm 2026 và áp dụng với ô tô từ năm 2028 (theo Chỉ thị 20). Với 10% doanh số xe máy Honda tập trung tại hai thành phố lớn, tác động dự báo rất lớn.

SSI Research cho rằng, khác với năm 2017, lần này chính sách triển khai quyết liệt hơn, gắn với mục tiêu giảm phát thải. Điều này khiến nhà đầu tư lo ngại về lợi thế dài hạn của VEAM - cổ đông lớn của Honda Việt Nam - trong bối cảnh xe điện Trung Quốc mở rộng thị phần và nhiên liệu E10 bắt buộc từ năm 2026 có thể thúc đẩy chuyển đổi nhanh hơn. Mặt khác, sự lớn mạnh của VinFast cũng trở thành một bài toán cạnh tranh gay gắt với Honda, đặc biệt là phân khúc xe máy điện.

VEAM triển khai đấu giá hàng nghìn ô tô nhằm xử lý dứt điểm tồn kho kéo dài nhiều năm. Tuy nhiên, câu chuyện thoái vốn Nhà nước về mức 36% vẫn gặp khó do thỏa thuận góp vốn giữa VEAM với Honda và Toyota

Tuy vậy, cơ hội vẫn mở ra khi Honda đã giới thiệu xe điện tại Việt Nam và nắm 80% thị phần xe máy. Nếu chuyển dịch thành công, Honda, sau đó là VEAM, có thể duy trì vị thế. Trong khi đó, chính sách cổ tức cao của VEAM dự kiến vẫn được giữ ít nhất đến năm 2027.

Trở lại vấn đề "VEA - cổ phiếu bất động trong đại sóng", từ khi đưa cổ phiếu lên UPCoM năm 2018, kỳ vọng niêm yết của VEAM luôn được cổ đông nhắc đến. Tuy nhiên, kế hoạch này liên tục trì hoãn do báo cáo tài chính còn nhiều ý kiến ngoại trừ từ kiểm toán.