Giá vàng vượt 100 triệu, giao dịch qua chợ đen âm thầm thành ‘điểm nóng’

Dù tiềm ẩn nhiều rủi ro và bị cảnh báo là bất hợp pháp, thị trường vàng "chợ đen" vẫn hoạt động sôi nổi. Nhiều người dân lựa chọn hình thức này vì không cần giấy tờ, không phải xếp hàng và có thể giao dịch ngay tại nhà với mức giá cao hơn thị trường chính thức.

Vàng "chợ đen" giao dịch sôi động với giá mua vào cao hơn niêm yết, bất chấp rủi ro pháp lý và chất lượng.

Ngày 18/3, bà Mỹ Lan (ngụ quận Bình Tân, TP HCM) rao bán 2,5 lượng vàng trên một hội nhóm Facebook chuyên "giao lưu vàng miếng". Chỉ sau chưa đầy 30 phút, bà nhận được hơn 10 tin nhắn chào giá và nhanh chóng chốt giao dịch với mức 98 triệu đồng mỗi lượng.

“Tôi mua số vàng này gần chục năm trước, giờ không còn hóa đơn nên chọn cách bán qua chợ đen. Bất ngờ là giao dịch rất nhanh, người mua còn đến tận nhà”, bà chia sẻ.

Các bài đăng tương tự hiện xuất hiện dày đặc trong các nhóm mạng xã hội khi giá vàng liên tục vượt mốc 100 triệu đồng mỗi lượng. Đáng chú ý, lượng người chào mua còn nhiều hơn người rao bán. Nội dung phổ biến là "gom vàng SJC giá cao", "mua vượt giá niêm yết", kèm theo cam kết giao dịch tận nơi.

Tại Hà Nội, ông Quân người tự xưng là chủ một tiệm vàng ở quận Cầu Giấy cho biết đang thu mua vàng với giá 99,9 triệu đồng mỗi lượng. Với các giao dịch từ 20 lượng trở lên, giá có thể nhích thêm 100.000 - 200.000 đồng mỗi lượng. Theo ông, giá mua tại Hà Nội thường cao hơn TP HCM vài trăm nghìn đồng do nhu cầu bán vàng chốt lời ở đây thấp hơn. Ông cũng khẳng định không cần cắt vỉ để kiểm tra vì có thể “nhìn lướt là biết thật hay giả”.

Tại TP HCM, bà Ý Nhi một đầu mối thu gom vàng miếng số lượng lớn cho biết đang mua vào với giá 99,5 triệu đồng một lượng và cam kết giữ nguyên giá trong ngày, kể cả khi thị trường biến động. “Hôm qua có khách bán hơn 30 lượng, sáng nay cũng đã có hơn 10 người đến giao dịch”, bà nói và cho biết chỉ thu mua vàng miếng, không nhận vàng nhẫn.

Cả người mua lẫn người bán đều đánh giá cao sự linh hoạt của thị trường "chợ đen": không cần hóa đơn, không phải xếp hàng, thuận mua vừa bán và có thể mặc cả để tăng giá thêm vài trăm nghìn mỗi lượng. Có người rao bán với giá lên tới 100,5 triệu đồng mỗi lượng, cao hơn niêm yết chính thức tới 2,5 triệu nhưng sau khi thương lượng, hai bên chốt ở mức 99,5 triệu đồng.

Theo ghi nhận của VnExpress, thị trường vàng chợ đen hiện đang nghiêng về phía người mua. Giá thu mua dao động từ 99,4 đến 99,9 triệu đồng mỗi lượng, cao hơn mức niêm yết của các thương hiệu lớn như SJC, PNJ, DOJI khoảng 1 - 1,5 triệu đồng. Một số đầu mối sẵn sàng trả trên 100 triệu đồng nếu khách bán số lượng lớn. Với khách mua lẻ, thường phải đặt cọc trước 1 triệu đồng.

Ông Huỳnh Trung Khánh, Phó chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam (VGTA) cho rằng sự sôi động của thị trường không chính thống là kết quả tất yếu của tình trạng cung - cầu bất cân xứng kéo dài. Dù SJC có mạng lưới hàng trăm cửa hàng, nhưng chỉ khoảng 36 điểm được phép mua bán vàng miếng. Các thương hiệu khác cũng chỉ hoạt động tại một số thành phố lớn với quy mô hạn chế.

Một cựu lãnh đạo của SJC cũng nhận định, tâm lý ưa chuộng vàng của người Việt khiến nhu cầu mua vào hoặc chốt lời tăng mạnh mỗi khi giá vàng biến động. Trong khi đó, quy trình giao dịch tại các tiệm vàng hoặc ngân hàng thường khá phức tạp, khiến người dân tìm đến những kênh giao dịch linh hoạt hơn.

"Đây là hiện tượng khó kiểm soát hoàn toàn. Khi người dân còn nhu cầu thì thị trường chợ đen sẽ còn tồn tại để đáp ứng", vị này nói.

Dù thuận tiện và giá tốt, giao dịch vàng không chính thống tiềm ẩn rủi ro lớn. Theo ông Khánh, việc gọi đây là "trao tay" không thay đổi bản chất là mua bán không hợp pháp. Khi hai bên đã thỏa thuận giá và thực hiện trao đổi tiền - vàng, giao dịch này hoàn toàn nằm ngoài khuôn khổ pháp luật.

Theo Nghị định 88/2019, người dân nếu mua bán vàng miếng với đơn vị không được cấp phép có thể bị cảnh cáo hoặc phạt từ 10 đến 20 triệu đồng nếu tái phạm. Đối với doanh nghiệp, mức phạt có thể lên đến 300 - 400 triệu đồng.

Một cựu lãnh đạo khác của SJC cho biết, ngoài yếu tố pháp lý, vấn đề lớn nhất là rủi ro về chất lượng vàng và khả năng thanh khoản. Giao dịch không có chứng từ khiến người giữ vàng rơi vào thế "tiến thoái lưỡng nan" khi muốn bán ra lúc thị trường hạ nhiệt. Nhiều nhà vàng từ chối mua lại nếu không có hóa đơn, trong khi thị trường chợ đen cũng không dễ giao dịch trở lại.

"Phần lớn người mua ở kênh này là các đầu nậu chuyên gom vàng số lượng lớn. Họ có kinh nghiệm và quan hệ để kiểm soát chất lượng, nhưng người dân bình thường thì rất dễ bị rủi ro", ông nói.

Ông cũng lưu ý rằng chỉ một số chi nhánh lớn của các hệ thống kim hoàn hoặc ngân hàng thương mại mới được trang bị máy quang phổ để kiểm định tuổi vàng. Ngay cả giới kinh doanh, bằng mắt thường cũng khó phân biệt vàng thật - giả. Với nữ trang, rủi ro còn cao hơn khi có thể gặp phải "vàng hai da" tức bên trong là vàng non hoặc kim loại như chì, đồng, được bọc ngoài bằng vàng nguyên chất để đánh lừa người mua.