Giải ngân 14,3% sau 4 tháng: Đầu tư công 2025 đang ‘nén lực’ để bứt phá?

So với cùng kỳ năm 2024, tổng số vốn đã giải ngân tăng thêm 18.052,2 tỷ đồng, tương ứng mức tăng 16,34%. Tuy vậy, tỷ lệ thực hiện lại thấp hơn do tổng kế hoạch đầu tư công năm 2025 được giao cao hơn đáng kể.

Điều này phản ánh một thực tế quen thuộc của chu kỳ ngân sách: thời gian đầu năm thường là giai đoạn hoàn thiện các thủ tục đầu tư, giao kế hoạch chi tiết, đấu thầu và giải phóng mặt bằng. Theo Bộ Tài chính, “đây là mức nền hợp lý” để làm cơ sở đẩy nhanh tiến độ từ quý II, hướng tới mục tiêu giải ngân tối thiểu 95% kế hoạch vốn cả năm.

Vốn trong nước vẫn là lực đẩy chủ lực

Trong tổng số 128.512,9 tỷ đồng đã giải ngân, nguồn vốn trong nước chiếm đến 127.400,7 tỷ đồng, tương ứng 14,59% kế hoạch, tiếp tục khẳng định vai trò chủ đạo. Ngược lại, vốn nước ngoài mới giải ngân được 1.112,2 tỷ đồng, tương ứng 4,52% kế hoạch.

Sự chênh lệch lớn giữa hai nhóm vốn phản ánh đặc thù kỹ thuật của vốn vay nước ngoài, vốn đòi hỏi thời gian chuẩn bị lâu, thủ tục phức tạp, phải thông qua các bước ký kết hiệp định, mở tài khoản và xác nhận khối lượng hoàn thành. Bộ Tài chính nhận định “một số dự án ODA đang trong giai đoạn chuẩn bị, chưa đủ điều kiện giải ngân”, song đồng thời khẳng định các thủ tục đang được đẩy nhanh để tăng tốc từ quý II.

Tiến độ giải ngân vốn đầu tư công 4 tháng đầu năm 2025 so với cùng kỳ năm 2024. Nguồn: Công văn số 5587/BTC-QLN ngày 26/4/2025, Bộ Tài chính.

Xét theo phân cấp quản lý, ngân sách địa phương tiếp tục đóng vai trò động lực chính. Tổng giá trị giải ngân từ nguồn ngân sách địa phương đạt 81.818,9 tỷ đồng, bằng 14,95% kế hoạch, cao hơn đáng kể so với mức 13,33% của ngân sách trung ương. Đây là kết quả của việc nhiều địa phương đã hoàn tất giao kế hoạch sớm, chủ động tổ chức đấu thầu và đẩy nhanh quy trình đầu tư. Trong khi đó, vốn ngân sách trung ương thường dành cho các dự án có quy mô lớn, kỹ thuật cao, thủ tục rườm rà nên tiến độ chậm hơn.

Trong nội bộ vốn ngân sách trung ương, nhóm đầu tư theo ngành, lĩnh vực chiếm tỷ trọng lớn với 41.986,7 tỷ đồng, tương ứng 12,79% kế hoạch. Trong đó, vốn trong nước đạt 40.909,3 tỷ đồng (13,46%) và vốn nước ngoài là 1.077,4 tỷ đồng (4,42%). Đây là các dự án thuộc bộ, ngành trung ương, triển khai theo chuỗi quy trình kiểm tra, thẩm định và phê duyệt phức tạp nên tốc độ giải ngân thường bị trễ so với các dự án địa phương hoặc chương trình mục tiêu.

Nổi bật trong toàn bộ cơ cấu là nhóm vốn dành cho các chương trình mục tiêu quốc gia (CTMTQG), với tổng giá trị giải ngân 4.707,3 tỷ đồng, đạt 21,43% kế hoạch – tỷ lệ cao nhất trong toàn hệ thống. Trong đó, vốn trong nước đạt 4.672,5 tỷ đồng (21,47%) và vốn nước ngoài là 34,8 tỷ đồng (17,89%). So với cùng kỳ năm 2024, tỷ lệ giải ngân nhóm này tăng từ 19,52% lên 21,43%, phản ánh hiệu quả thực thi và tinh thần chủ động cao của các cơ quan đầu mối. Theo Bộ Tài chính, đây là “tín hiệu tích cực, phản ánh nỗ lực điều hành, phân bổ và triển khai có trọng tâm của các địa phương và cơ quan quản lý CTMTQG”.

Cấu trúc giải ngân từng nhóm vốn và tín hiệu điều hành rõ rệt

Công văn của Bộ Tài chính cho thấy giải ngân vốn ngân sách địa phương chỉ giảm nhẹ từ 15,08% xuống còn 14,95%, trong khi vốn ngân sách trung ương giảm mạnh từ 16,79% xuống còn 13,33%. Điều này cho thấy khả năng điều hành, tổ chức triển khai tại địa phương đang ổn định và bài bản hơn. Trong khi đó, các bộ, ngành trung ương cần đẩy mạnh xử lý các thủ tục đầu tư, tháo gỡ vướng mắc trong thẩm định, thiết kế và giải phóng mặt bằng.

Vốn nước ngoài tiếp tục là điểm nghẽn. Tỷ lệ giải ngân toàn bộ chỉ đạt 4,52%, giảm so với 6,06% cùng kỳ năm trước. Trong đó, vốn nước ngoài thuộc NSTW đầu tư theo ngành, lĩnh vực giảm từ 1.190,2 tỷ đồng xuống 1.077,4 tỷ đồng. Vốn nước ngoài thuộc chương trình mục tiêu quốc gia dù tăng tỷ lệ từ 2,67% lên 17,89%, nhưng tổng giá trị chỉ đạt 34,8 tỷ đồng – quá nhỏ để tạo lực kéo đáng kể cho toàn hệ thống. Những con số này cho thấy cần tiếp tục đẩy nhanh quy trình giải ngân vốn vay nước ngoài để tránh dồn áp lực vào cuối năm.

Vốn trong nước thuộc NSTW đầu tư theo ngành, lĩnh vực cũng giảm từ 17,48% xuống còn 13,46%, kéo theo tỷ lệ giải ngân toàn nhóm NSTW xuống dưới mức trung bình chung. Trong khi đó, nhóm CTMTQG trong nước lại tăng từ 20,05% lên 21,47%, khẳng định tính hiệu quả của các nguồn vốn quy mô nhỏ, ít ràng buộc thủ tục. Cơ chế phân cấp, giao quyền chủ động và tính linh hoạt trong triển khai đã góp phần cải thiện rõ rệt hiệu quả sử dụng vốn tại địa phương.

Tình hình hiện tại cũng phản ánh thực tế rằng các dự án có quy mô vừa, rõ ràng mục tiêu, và triển khai theo cơ chế linh hoạt đang có tốc độ giải ngân vượt trội. Đây là bài học quan trọng cho việc xây dựng, phân bổ và tổ chức thực hiện kế hoạch đầu tư công trong các năm tiếp theo.

Quý II: Giai đoạn bản lề quyết định đà tăng tốc

Theo quy luật giải ngân ngân sách những năm gần đây, khoảng 70% giá trị vốn đầu tư công được thực hiện trong nửa cuối năm, trong đó riêng quý IV chiếm gần 40%. Tuy nhiên, Bộ Tài chính nhấn mạnh cần “tăng tốc từ quý II” để tránh tình trạng dồn vốn cuối năm, làm giảm hiệu quả sử dụng vốn, tăng nguy cơ sai sót và ảnh hưởng đến chất lượng công trình. Việc phân bổ đều qua các quý không chỉ giúp giảm áp lực hệ thống mà còn nâng cao tính minh bạch, hiệu quả trong quản lý đầu tư công.

Theo công văn số 5587/BTC-QLN, Bộ Tài chính yêu cầu các bộ, ngành và địa phương “tiếp tục rà soát, đôn đốc, tháo gỡ vướng mắc trong phân bổ và điều chỉnh kế hoạch vốn, bảo đảm quy trình đầu tư đúng quy định của pháp luật”. Một số nguyên nhân chính khiến tiến độ chậm gồm chậm giao kế hoạch chi tiết, tồn tại trong khâu thẩm định thiết kế – dự toán, chưa hoàn tất công tác giải phóng mặt bằng, hoặc chưa xác nhận khối lượng hoàn thành. Các điểm nghẽn này cần được tháo gỡ dứt điểm trong tháng 5 và 6 để mở ra dư địa tăng tốc trong quý III.

Song song với đó, Bộ Tài chính nhấn mạnh cần hoàn thiện sớm các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Đầu tư công và Luật Ngân sách nhà nước, đồng thời khuyến khích nhân rộng mô hình điều hành hiệu quả, khen thưởng kịp thời những đơn vị có tỷ lệ giải ngân cao, và xử lý nghiêm các trường hợp chậm trễ, trì hoãn. Đây sẽ là động lực quan trọng thúc đẩy tinh thần chủ động và nâng cao trách nhiệm giải trình trong toàn hệ thống.

Giai đoạn đầu năm 2025 đã tạo dựng được một nền tảng tương đối chắc chắn cho tiến trình giải ngân vốn đầu tư công. Dù chưa đạt mức bứt phá, song sự ổn định trong vốn địa phương, cải thiện từ chương trình mục tiêu và chỉ đạo quyết liệt của trung ương là những yếu tố then chốt để kỳ vọng vào một chu kỳ tăng tốc mạnh mẽ từ quý II trở đi. Nếu duy trì được nhịp triển khai hiện tại và xử lý dứt điểm các rào cản còn tồn đọng, mục tiêu giải ngân 95% kế hoạch vốn năm 2025 hoàn toàn có cơ sở để cán đích đúng hẹn.