Bộ Khoa học và Công nghệ đang lấy ý kiến về dự thảo luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa, trong đó có quy định trách nhiệm của các sàn thương mại điện tử trong việc truy xuất nguồn gốc hàng hóa.

Cụ thể, khoản 35 Điều 1 của dự thảo yêu cầu các sàn thương mại điện tử phải thực hiện xác minh và truy xuất nguồn gốc hàng hóa trước và trong quá trình vận hành nền tảng.

Tuy nhiên, Hiệp hội Thương mại điện tử mới đây đã góp ý rằng, mặc dù mục tiêu của quy định nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng là đúng đắn, nhưng cách tiếp cận hiện tại thiếu sự phân định rõ ràng về phạm vi quản lý Nhà nước.

Hiệp hội cho rằng các yêu cầu này không phù hợp với vai trò trung gian của sàn thương mại điện tử, vượt quá khả năng thực thi trên thực tế và gây nhiều quan ngại cho ngành thương mại điện tử.

Đại diện hiệp hội nhấn mạnh: "Sàn thương mại điện tử không có đủ công cụ và thẩm quyền để thực hiện các yêu cầu như trong dự thảo. Sàn không có chức năng điều tra, kiểm định hay phân tích kỹ thuật, cũng không có quyền can thiệp vào quy trình sản xuất, lưu thông hàng hóa để xác minh tính xác thực của thông tin sản phẩm. Trên thực tế, các nền tảng thương mại điện tử chỉ có thể yêu cầu người bán cung cấp thông tin theo quy định, lưu trữ và cung cấp cho cơ quan có thẩm quyền khi được yêu cầu".

Hiệp hội Thương mại điện tử: Các sàn phải tự xác minh nguồn gốc hàng hoá là vượt quá khả năng
Hiệp hội phản đối đề xuất sàn thương mại điện tử phải truy xuất hàng hóa. Ảnh minh hoạ

Hiệp hội cũng cho rằng việc yêu cầu sàn thương mại điện tử phải chủ động “xác minh nguồn gốc” và “giám sát chất lượng” là bất hợp lý, đặt doanh nghiệp vào vị trí vượt ngoài khả năng cả về pháp lý lẫn kỹ thuật, đồng thời tiềm ẩn nguy cơ phải chịu trách nhiệm cho những hành vi nằm ngoài tầm kiểm soát.

Theo quan điểm của hiệp hội, trách nhiệm xác minh xuất xứ, truy xuất nguồn gốc thuộc về nhà sản xuất, nhà nhập khẩu, cơ quan quản lý chuyên ngành hoặc các tổ chức đánh giá sự phù hợp — chứ không phải các nền tảng thương mại điện tử. Việc chuyển giao trách nhiệm này sang các sàn thương mại điện tử là khiên cưỡng và thiếu cơ sở pháp lý.

Từ một góc nhìn khác, hiệp hội cảnh báo việc giao cho sàn thương mại điện tử thực hiện các biện pháp vốn thuộc trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước có thể trở thành hình thức "xã hội hóa trách nhiệm" quá mức, gây tăng chi phí tuân thủ và tạo ra sự bất bình đẳng giữa các loại hình doanh nghiệp. Đặc biệt là khi các sàn thương mại điện tử xuyên biên giới không chịu sự giám sát tương đương.

"Các sàn thương mại điện tử nội địa có pháp nhân tại Việt Nam sẽ phải tuân thủ đầy đủ quy định, trong khi các nền tảng xuyên biên giới không thành lập pháp nhân lại không chịu các nghĩa vụ tương tự. Sự bất đối xứng này tạo ra rào cản cạnh tranh nghiêm trọng, dẫn đến tình trạng bảo hộ ngược", đại diện Hiệp hội Thương mại điện tử nhấn mạnh.

Hiệp hội cũng lo ngại rằng nếu duy trì quy định bất hợp lý này, các doanh nghiệp thương mại điện tử nội địa có thể cân nhắc chuyển địa điểm đăng ký sang thị trường có môi trường pháp lý thuận lợi hơn, còn các sàn nước ngoài sẽ không có động lực thành lập pháp nhân tại Việt Nam để né tránh quy định.

Để bảo đảm tính thống nhất và tránh chồng chéo giữa các luật, Hiệp hội Thương mại điện tử kiến nghị các cơ quan liên quan rà soát và bãi bỏ toàn bộ quy định tại khoản 34 và khoản 35 Điều 1 của dự thảo luật.

Trong trường hợp cần thiết phải quy định trách nhiệm liên quan đến xác minh, truy xuất nguồn gốc, xuất xứ hàng hóa trong môi trường thương mại điện tử, Hiệp hội đề xuất chỉ nên quy định theo hướng dẫn chiếu tới các quy định của pháp luật quản lý chuyên ngành về thương mại điện tử, nhằm đảm bảo tính thống nhất và tránh chồng chéo trong hệ thống pháp luật hiện hành.