Lạm phát quý I/2025: Giá y tế tăng sốc nhưng CPI vẫn ‘điềm tĩnh’ – vì sao?

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu năm 2025 tiếp tục bất ổn, với các yếu tố bất định kéo dài như xung đột Nga–Ukraine, lạm phát chưa "hạ cánh" tại các nền kinh tế phát triển và nguy cơ suy thoái cục bộ tại một số khu vực, Việt Nam đã có một khởi đầu quý I ấn tượng.

GDP quý I tăng trưởng 6,93% so với cùng kỳ năm trước (YoY), cao nhất trong vòng 5 năm gần đây. Bức tranh vĩ mô càng tích cực hơn khi CPI chỉ tăng 3,22% YoY, bất chấp việc giá nhóm thuốc và dịch vụ y tế tăng mạnh 14,4% – mức cao nhất trong các nhóm hàng hóa.

Câu hỏi đặt ra là: Vì sao một nhóm thiết yếu lại tăng mạnh như vậy mà CPI – vốn là chỉ số đo lường lạm phát phổ biến nhất – vẫn không “nhảy vọt”? Vậy đâu là lời giải cho sự chênh lệch tưởng chừng bất hợp lý này?

Mức biến động CPI quý I năm 2025 so với cùng kỳ năm trước (YoY) theo từng nhóm hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng. Nguồn: Cục Thống kê - Bộ Tài chính.

Trọng số thấp và hiệu ứng cục bộ: Giá y tế “leo thang” nhưng không đủ sức tạo sóng CPI

Một nguyên nhân then chốt là không phải nhóm hàng nào tăng giá cũng sẽ ảnh hưởng tương ứng đến CPI, mà còn phụ thuộc vào trọng số trong rổ hàng hóa.

Theo phương pháp tính của Cục Thống kê – Bộ Tài chính, nhóm “thuốc và dịch vụ y tế” chỉ chiếm khoảng 3,8% trong tổng chi tiêu hộ gia đình. Trong khi đó, các nhóm như “ăn uống” chiếm gần 28,6% và “giao thông” chiếm 9,37%.

Với mức tăng giá 14,4% YoY, nhóm y tế chỉ đóng góp 0,54 điểm phần trăm vào mức tăng CPI 3,22% quý I/2025. Đây là một ví dụ điển hình của lý thuyết trọng số: khi một nhóm hàng có trọng số nhỏ tăng giá, tác động lên chỉ số CPI sẽ bị hạn chế.

Thêm vào đó, việc triển khai Thông tư số 21/2024/TT-BYT về điều chỉnh giá dịch vụ y tế mới chỉ diễn ra tại một số địa phương, chưa phổ cập trên cả nước, nên chưa tạo được “hiệu ứng lan tỏa giá” rộng trong nền kinh tế.

Ngoài ra, chi tiêu cho dịch vụ y tế mang tính chất không thường xuyên, nghĩa là chỉ phát sinh khi người dân ốm đau, khám chữa bệnh. Do vậy, mức độ “cảm nhận” của người tiêu dùng đối với sự tăng giá nhóm y tế thường bị trễ hoặc không đủ mạnh để tạo áp lực tức thời lên thị trường.

Các biện pháp kỹ thuật như áp trần giá dịch vụ y tế công lập, đấu thầu thuốc tập trung cũng đóng vai trò như “van điều tiết”, làm giảm đà tăng và giới hạn tác động.

Nhóm trọng số lớn giảm giá: Khi gạo, xăng dầu và rau củ trở thành “trợ lực” cho CPI

Trong khi nhóm y tế tăng giá mạnh, một số nhóm hàng thiết yếu có trọng số lớn trong rổ CPI lại ghi nhận mức giảm giá đáng kể – tạo nên hiệu ứng triệt tiêu.

Cụ thể, trong tháng 3/2025 (MoM), chỉ số giá nhóm giao thông giảm 1,41%, trong đó giá xăng giảm 3,61% và dầu diezen giảm tới 4,67%. Nguyên nhân là do giá dầu thô thế giới hạ nhiệt và các kỳ điều chỉnh giá trong nước diễn ra liên tục từ giữa tháng 2.

Bên cạnh đó, nhóm lương thực – vốn có trọng số lớn trong rổ CPI – cũng ghi nhận mức giảm 0,83% (MoM), góp phần làm CPI tháng 3 giảm 0,03% so với tháng 2/2025 (MoM), theo Cục Thống kê.

Giá gạo trong nước giảm mạnh 1,13%, trong đó gạo tẻ thường giảm 1,23%, gạo nếp giảm 0,89% nhờ vụ đông xuân đạt năng suất cao với sản lượng ước đạt 10,9 triệu tấn, tăng 109.000 tấn YoY. Giá rau củ giảm 1,69%, trái cây giảm 1,75%, trứng giảm 2,24% cũng góp phần làm dịu mặt bằng giá tiêu dùng.

Tổng hòa các nhóm này tạo ra một “đệm giá” lớn, giúp trung hòa tác động tăng giá từ các nhóm nhỏ như y tế. Tác động của giảm giá ở các nhóm này lan tỏa mạnh mẽ (bởi chúng ảnh hưởng cả trực tiếp và gián tiếp đến giá thành sản xuất, chi phí vận chuyển, logistics, thương mại…), tạo nên một hiệu ứng cân bằng trong chỉ số CPI tổng thể.

Chính sách điều hành: “Lá chắn vĩ mô” vững chắc trong kiểm soát lạm phát quý I/2025

Bên cạnh các yếu tố thị trường, điều quan trọng không thể phủ nhận là sự điều hành chính sách tiền tệ – tài khóa của Chính phủ đóng vai trò “trọng tài” quyết định xu hướng CPI. Trong quý I/2025, Chính phủ triển khai nhiều biện pháp đồng bộ như giảm lãi suất điều hành, ổn định tỷ giá VND/USD, giảm thuế VAT, thuế bảo vệ môi trường với xăng dầu, và đẩy mạnh giải ngân đầu tư công.

Ngoài ra, các gói tín dụng hỗ trợ sản xuất – kinh doanh cũng được triển khai mạnh với tổng quy mô lên tới hàng trăm nghìn tỷ đồng. Các chương trình bình ổn giá tại nhiều địa phương, đặc biệt trong dịp Tết Nguyên đán, giúp kiểm soát giá các mặt hàng thiết yếu như lương thực, thực phẩm, thuốc men và dịch vụ y tế.

Thêm vào đó, hệ thống an sinh xã hội tiếp tục phát huy tác dụng trong việc hỗ trợ nhóm yếu thế qua các chính sách hỗ trợ điện, nước, gas và lương thực, qua đó gián tiếp duy trì sức mua và kỳ vọng lạm phát ở mức ổn định. Sự phối hợp hài hòa giữa chính sách tài khóa và tiền tệ đã tạo nên một “lá chắn” hiệu quả, chống lại những cú sốc chi phí đầu vào và biến động giá quốc tế.

Việc CPI quý I/2025 tăng 3,22% YoY bất chấp mức tăng “sốc” của giá dịch vụ y tế là minh chứng rõ ràng cho vai trò của ba trụ cột: cấu trúc trọng số hợp lý trong rổ CPI, mức độ lan tỏa giá thấp và năng lực điều hành kinh tế vĩ mô nhạy bén. Đây không chỉ là kết quả ngắn hạn, mà còn là dấu hiệu cho thấy sự trưởng thành trong cơ chế điều tiết thị trường của Việt Nam.

Nếu các yếu tố vĩ mô trong và ngoài nước tiếp tục ổn định, Việt Nam hoàn toàn có thể đạt mục tiêu kiểm soát lạm phát dưới 4,5% trong năm 2025 như định hướng tại Nghị quyết số 01/NQ-CP. Trong bối cảnh các nước mới nổi đang vật lộn với làn sóng lạm phát trở lại, thành công này của Việt Nam là một minh chứng sống động về mô hình điều hành kinh tế bài bản, khoa học, có chiều sâu và đủ độ linh hoạt.

Và nếu giữ được “kỷ luật chính sách” – không chỉ bằng các công cụ tài khóa và tiền tệ, mà còn qua việc điều tiết kỳ vọng thị trường và đảm bảo ổn định chuỗi cung ứng – Việt Nam sẽ không chỉ kiểm soát lạm phát thành công, mà còn củng cố thêm vị thế là một trong những nền kinh tế mới nổi ổn định và hấp dẫn nhất khu vực châu Á.