Động thái bán USD kỳ hạn (có hủy ngang) của Ngân hàng Nhà nước

Ngày 22/8, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã có thông báo triển khai bán ngoại tệ kỳ hạn có hủy ngang trong vòng 180 ngày, thực hiện từ ngày 25-26/8 với giá bán 26.550 VND/USD. Tuy nhiên, giao dịch chỉ áp dụng với các tổ chức tín dụng có trạng thái ngoại tệ âm, hạn mức tối đa đủ để đưa trạng thái về cân bằng.

Theo quy định, với giao dịch kỳ hạn từ 100 triệu USD trở lên, ngân hàng được phép hủy tối đa ba lần; còn dưới 100 triệu USD, mức hủy tối đa là hai lần.

Động thái này được đưa ra trong bối cảnh tỷ giá liên tục tăng nóng. Chỉ riêng ngày 22/8, NHNN đã nâng tỷ giá trung tâm thêm 25 đồng lên mức kỷ lục 25.298 VND/USD.

Trên thực tế, NHNN đã nhiều lần sử dụng công cụ này để can thiệp thị trường.

Cuối năm 2015, NHNN từng chào bán ngoại tệ kỳ hạn 90 ngày cho phép hủy ngang, song song với việc áp dụng cơ chế tỷ giá trung tâm. Đầu năm 2021, NHNN chuyển sang mua ngoại tệ kỳ hạn 6 tháng có hủy ngang, nhằm tăng dự trữ ngoại hối và phản ứng trước cáo buộc “thao túng tiền tệ” từ Mỹ. Gần đây nhất, tháng 1/2025, NHNN cũng bán ngoại tệ kỳ hạn hủy ngang ở mức giá 25.450 VND/USD để ứng phó áp lực quốc tế gia tăng mạnh.

Tỷ giá phản ứng nhanh chóng

Ngay sau thông báo, tỷ giá trung tâm đã có dấu hiệu hạ nhiệt.

Sáng 25/8, NHNN công bố tỷ giá trung tâm ở mức 25.291 VND/USD, giảm 7 đồng so với phiên cuối tuần. Giá USD tại Vietcombank cũng giảm về 26.120-26.480 VND/USD, tức giảm 40 đồng mỗi chiều.

Sáng 26/8, tỷ giá trung tâm tiếp tục giảm 18 đồng xuống còn 25.273 VND/USD. Tuy nhiên, chỉ một ngày sau khi “hạ nhiệt”, giá USD tại các ngân hàng thương mại đã bật tăng trở lại. Lúc 10h ngày 26/8, Vietcombank niêm yết ở mức 26.120-26.510 VND/USD, tăng 30 đồng so với hôm trước. VietinBank và BIDV cũng tăng lần lượt 25-30 đồng, trong khi Techcombank, ACB, MB, Eximbank, Sacombank đồng loạt nâng giá bán USD lên vùng 26.500-26.520 VND/USD.

Ở chiều ngược lại, thị trường tự do có diễn biến trái chiều. Giá mua giữ nguyên, trong khi giá bán giảm 20 đồng, còn khoảng 26.650-26.730 VND/USD.

Vì sao lại là "kỳ hạn có hủy ngang" thay vì "bán giao ngay"?

Khi bán giao ngay, NHNN phải xuất ngoại tệ ra ngay lập tức, có thể gây căng thẳng thanh khoản tạm thời và đẩy lãi suất liên ngân hàng lên cao. Ngược lại, với hợp đồng kỳ hạn, việc giao dịch thực tế sẽ diễn ra trong tương lai (như hiện tại là 180 ngày sau). Từ đó, giúp NHNN có thêm thời gian để cân đối nguồn cung ngoại tệ, đặc biệt là khi các nguồn cung như kiều hối, vốn FDI... được dự báo sẽ tích cực hơn vào cuối năm.

Điều khoản "có hủy ngang", cho phép các ngân hàng thương mại đã ký hợp đồng mua ngoại tệ của NHNN có quyền hủy hợp đồng nếu sau đó có thể mua được USD trên thị trường với giá tốt hơn.

Chẳng hạn, một ngân hàng mua USD kỳ hạn với giá 26.500 VND/USD. Nếu sau hai tháng, tỷ giá thị trường giảm xuống 26.350 VND/USD, nhờ điều khoản hủy ngang, ngân hàng này có thể hủy hợp đồng với NHNN để mua với giá rẻ hơn ngoài thị trường, giúp tối ưu chi phí. Cơ chế này khuyến khích các nhà băng linh hoạt quản trị rủi ro, đồng thời để thị trường tự điều tiết hiệu quả hơn.

Vì vậy có thể nói, việc bán ngoại tệ kỳ hạn thay vì bán giao ngay như trước đây, đặc biệt là việc bổ sung điều khoản "hủy ngang" được xem là một công cụ điều hành linh hoạt của NHNN. Biện pháp này không chỉ giúp cung cấp nguồn cung ngoại tệ cho thị trường có định hướng mà còn phát đi thông điệp NHNN sẵn sàng can thiệp, qua đó làm giảm kỳ vọng tỷ giá sẽ tiếp tục tăng nóng.

Chuyên gia nói gì?

Đánh giá về động thái mới của NHNN, ông Nguyễn Quang Huy - CEO Khoa Tài chính Ngân hàng - Trường ĐH Nguyễn Trãi cho rằng, đây là một “công cụ neo mềm” để định hướng kỳ vọng, trấn an tâm lý và giảm áp lực tỷ giá. Thực tế, ngay sau động thái can thiệp, giá USD tại ngân hàng nhanh chóng lùi về dưới 26.500 VND/USD, cho thấy hiệu ứng tức thì.

Ông Huy nhận định, bán USD kỳ hạn có hủy ngang không chỉ là giải pháp ngắn hạn nhằm giải tỏa căng thẳng tức thời, mà còn giúp NHNN giữ thế chủ động, bảo toàn dự trữ ngoại hối khi bối cảnh thị trường quốc tế thay đổi. Điều này đặc biệt quan trọng khi Fed bước vào chu kỳ cắt giảm lãi suất, dự báo áp lực lên tỷ giá trong nước sẽ giảm dần.

Với hệ thống ngân hàng thương mại, ông Huy đánh giá sự ảnh hưởng của động thái này thể hiện ở ba khía cạnh:

Thứ nhất, về thanh khoản: nguồn cung được phân bổ có kiểm soát, đủ để cân bằng trạng thái ngoại tệ, giúp giảm căng thẳng mua bán gấp.

Thứ hai, về rủi ro: khi thị trường có điểm tham chiếu rõ ràng, biến động cực đoan được thu hẹp, giảm sức ép lên hoạt động kinh doanh ngoại hối và danh mục vị thế.

Thứ ba, về khách hàng: môi trường ổn định tạo điều kiện định giá hợp lý, đồng thời khuyến khích doanh nghiệp sử dụng sản phẩm kỳ hạn để chủ động bảo vệ chi phí.

Ông Nguyễn Quang Huy cho biết thêm, cần xem đây là giải pháp ngắn hạn, thiên về điều chỉnh kỳ vọng hơn là mở rộng nguồn cung. Theo ông Huy, các ngân hàng nên tận dụng giai đoạn ổn định này để đưa trạng thái ngoại tệ về mức an toàn, đồng thời tư vấn khách hàng chốt tỷ giá trung hạn.

“Động thái của NHNN không chỉ giải tỏa áp lực trước mắt, mà còn phát đi thông điệp mạnh mẽ về cam kết ổn định thị trường, củng cố niềm tin cho hệ thống tài chính và cộng đồng doanh nghiệp”, ông nhấn mạnh.

Cũng về vấn đề này, PGS. TS. Nguyễn Hữu Huân - Giảng viên cấp cao, Đại học Kinh tế TP. HCM cho rằng, về bản chất, đây là công cụ điều hành tỷ giá ngắn hạn, giúp thị trường bớt căng thẳng nhưng chưa tạo ra ảnh hưởng quá lớn đến hoạt động của các ngân hàng thương mại.

“Nhìn chung, đó là sự can thiệp để giảm áp lực tỷ giá, cũng không tác động nhiều đến ngân hàng thương mại. Các cổ phiếu ngân hàng hiện tại giảm điểm chủ yếu do áp lực chốt lời là chính”, ông Huân nhận định.

Động thái mới của NHNN là một biện pháp nghiệp vụ nhằm tăng cung ngoại tệ cho thị trường, qua đó hạ nhiệt tỷ giá. Hình thức bán kỳ hạn (thay vì giao ngay như hiện nay) cho thấy định hướng can thiệp mang tính dài hạn hơn, tạo ra sự ổn định tâm lý cho thị trường về nguồn cung USD trong tương lai.

Áp lực lên tỷ giá thời gian qua chủ yếu đến từ việc cán cân thanh toán tổng thể bị âm nhẹ. Dù cán cân thương mại và tài khoản vãng lai vẫn thặng dư (dương), nhưng cán cân tài khoản tài chính lại thâm hụt (âm) ở mức độ lớn hơn, tạo ra sự thiếu hụt trong nguồn cung USD tổng thể.