Trong tâm trí của phần đông người Việt, cụm từ "thực phẩm sạch" đồng nghĩa với rau củ quả, những sản vật được coi là lành tính, giàu dinh dưỡng và thân thiện với sức khỏe. Thế nhưng, thực tế lại khiến không ít người choáng váng.

Tại TP.HCM, trong năm 2022, Ban Quản lý An toàn thực phẩm đã phát hiện 14 mẫu rau củ bán ở chợ có chứa các hoạt chất cấm như permethrine, cypermethrine, imidacloprid, vốn được cảnh báo có thể gây tổn thương thần kinh và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển của trẻ nhỏ. Các chất này thường được sử dụng như thuốc trừ sâu nhưng đã bị cấm trong thực phẩm vì mức độ nguy hiểm cao.

Tình trạng không dừng lại ở đô thị lớn. Tại TP Vinh (Nghệ An), một cuộc kiểm tra cho thấy 5/6 mẫu rau củ nhập khẩu từ Trung Quốc – bao gồm cải xanh, hành và tỏi – có tồn dư cypermethrin vượt ngưỡng cho phép gấp nhiều lần. Không lâu sau, 11 mẫu rau sống được lấy từ các tiệm bánh mì tại Nha Trang cũng bị phát hiện chứa thuốc trừ sâu.

Mới đây nhất, tại Sơn La, lực lượng chức năng thu giữ và tiêu hủy khoảng 3 tạ rau củ sau khi xét nghiệm cho kết quả dương tính cao với thuốc bảo vệ thực vật và hóa chất cấm. Trong số 21 mẫu được lấy, có đến 9 mẫu (chiếm 42,8%) như bầu, bí, dưa chuột, rau cải, chanh, quất… đều vượt ngưỡng an toàn.

Những loại rau củ có dư lượng thuốc trừ sâu thấp nhất
Rất khó để xác định rau củ quả không có tồn dư chất bảo vệ thực vật. Ảnh minh họa

Các chuyên gia y tế cảnh báo rằng việc tiếp xúc lâu dài với lượng nhỏ thuốc trừ sâu dù không gây ngộ độc cấp tính vẫn có thể dẫn đến hệ lụy sức khỏe nghiêm trọng. Trong đó bao gồm tăng nguy cơ ung thư, rối loạn nội tiết, suy giảm khả năng sinh sản và các vấn đề thần kinh.

Vấn đề càng trầm trọng hơn khi người tiêu dùng hầu như không có công cụ xác minh chất lượng rau củ trước khi mua. Việc phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn cung và niềm tin khiến người tiêu dùng rơi vào thế bị động. Trong khi đó, chuỗi sản xuất và phân phối nông sản lại chưa được kiểm soát chặt chẽ từ gốc tới ngọn, khiến nguy cơ mất an toàn thực phẩm vẫn luôn rình rập.

Trong bối cảnh người dân hoang mang, danh sách “Clean Fifteen” (15 loại rau quả có dư lượng thuốc trừ sâu thấp nhất) do Nhóm Công tác Môi trường (EWG) công bố trở thành kim chỉ nam cho lựa chọn tiêu dùng an toàn.

Theo danh sách năm 2025, bơ với lớp vỏ dày được xếp hàng đầu vì khả năng ngăn cản thuốc trừ sâu thẩm thấu vào thịt quả. Dứa, ngô ngọt, hành tây và đu đủ cũng nằm trong nhóm này nhờ các cơ chế bảo vệ tự nhiên như vỏ dày, khả năng kháng sâu bệnh hoặc điều kiện canh tác đặc biệt.

Ngoài ra, các loại như đậu ngọt đông lạnh, măng tây, dưa gang, kiwi, bắp cải, nấm, khoai lang và dưa hấu cũng được đánh giá là có lượng tồn dư thuốc bảo vệ thực vật rất thấp. Danh sách này là kết quả từ việc kiểm nghiệm hơn 46.000 mẫu rau quả với hơn 230 loại hóa chất khác nhau, do đó được xem là nguồn tài liệu tin cậy giúp người tiêu dùng đưa ra quyết định hợp lý.