Ông Hoàng Nam Tiến: AI không thể cướp đi tương lai của con người nếu chúng ta biết cách làm chủ và biến nó thành 'ô - sin trí tuệ'

Ai sẽ mất việc trong kỷ nguyên AI và robot?

Chia sẻ tại Talkshow “Power Play – Vượt Ngưỡng” mới đây, ông Hoàng Nam Tiến, Phó chủ tịch Hội đồng trường Đại học FPT cho hay: “Chúng tôi không bất ngờ, bởi đã chuẩn bị suốt 13 năm cho ngày AI trở nên phổ cập như hôm nay”. Nhưng với phần lớn người lao động, ngày ấy đến nhanh hơn tưởng tượng: AI và robot sẽ thay thế 65% công việc hiện tại, và điều đó có thể xảy ra ngay trong thập kỷ tới.

AI sắp đạt IQ 300, sếp FPT cảnh báo ngay cả kỹ sư, kế toán, luật sư… cũng không còn an toàn. Ảnh minh hoạ.

Đây không còn là một cảnh báo mơ hồ. Theo ông Tiến, “nhanh là 1 năm, trung bình là 3 năm, còn chậm nhất cũng chỉ 10 năm nữa – tức đến 2035”. Với sinh viên mới tốt nghiệp hay thế hệ Gen Z đang khởi đầu sự nghiệp, đó là thời điểm họ kỳ vọng đạt đỉnh cao nghề nghiệp, nhưng cũng là lúc AI đạt tới đỉnh cao thay thế con người.

Ngày càng nhiều trường đại học thừa nhận thực tế, kiến thức họ đang giảng dạy có thể lỗi thời trước khi sinh viên kịp ra trường. Lý do? Các ngành nghề, khái niệm, công nghệ mới xuất hiện với tốc độ chóng mặt. Trong một thế giới vận hành bởi AI và tự động hóa, “học một nghề để làm cả đời” là điều xa xỉ.

Ông Hoàng Nam Tiến thẳng thắn chia các đối tượng dễ bị công nghệ đào thải thành 3 nhóm chính:

Nhóm 1: Người đã đi làm, có trình độ

“Đây là nhóm tưởng chừng như an toàn, có bằng cấp, kinh nghiệm,… nhưng đáng tiếc, lại làm những công việc dễ bị AI thay thế. Ví dụ rõ ràng nhất là kế toán. Theo các nghiên cứu quốc tế, 8/10 người làm kế toán có thể mất việc trong 3 năm tới,” ông nói.

Tương tự, hàng vạn nhân viên giao dịch ngân hàng, dù tốt nghiệp loại khá, có ngoại hình, xuất thân gia đình ổn định, vẫn bị đào thải. Vì sao? Người ta không ra ngân hàng nữa, mọi giao dịch giờ đây được thực hiện ngay trên một chiếc điện thoại thông minh.

Các ngành tưởng chừng mang màu sắc con người nhất như biên tập viên, phát thanh viên, nếu chỉ dừng ở việc “đọc tin, đưa tin”, cũng khó thoát khỏi bàn tay của AI. Ngay cả luật sư, marketing, bán hàng… đều đang đối mặt với tỷ lệ thay thế lên tới 50%.

Ông Tiến nhấn mạnh: AI Agent – những “nhân viên ảo” có thể làm việc xuyêt suốt 24/7, không cần nghỉ lễ, không đòi lương tháng 13, không “bật” lại sếp. Và chi phí của họ chỉ 4,8 USD/giờ, rẻ hơn cả lao động phổ thông ở nhiều nước.

Nhóm 2: Gen Z, người trẻ, công nhân giá rẻ

Đây là nhóm đối mặt trực tiếp với làn sóng robot thông minh (AI Robot). Không giống những robot công nghiệp đơn giản, các robot hình người ngày nay có thể làm nhiều việc, liên tục và hiệu quả hơn con người. Bất kỳ công việc nào mang tính lặp đi lặp lại từ 3–10 lần trở lên, robot đều có thể làm tốt hơn, nhanh hơn, rẻ hơn.

Chưa kể, chi phí đầu tư một robot thông minh hiện vào khoảng 50.000 USD, và sắp tới sẽ giảm xuống còn 20.000–30.000 USD. Tính ra, một robot làm việc cả tháng chỉ “tốn” khoảng 12 triệu đồng. Vậy thì “lợi thế công nhân giá rẻ của Việt Nam liệu còn bao nhiêu ý nghĩa"? ông Tiến đặt vấn đề.

Nhóm 3: Giới trí thức, kỹ sư, người có kỹ năng chuyên sâu

Nhóm cuối cùng, tưởng an toàn nhất, hóa ra lại là nhóm có nguy cơ cao nhất trong dài hạn. Đây là lực lượng trí thức trẻ, tốt nghiệp đại học, có tay nghề, kỹ năng chuyên sâu. Thế nhưng, AI đang từng bước thay thế những nghề khó, yêu cầu kỹ thuật cao.

Từ kỹ sư phần mềm, chuyên gia digital marketing, đến nhân sự, đào tạo, quản trị doanh nghiệp, không ai an toàn. Những nghề từng mất 4 năm để học, 3 đến 4 năm để thuần thục, giờ đây AI có thể học trong vài tuần, vài ngày, thậm chí vài tiếng.

"AI không ngủ, không trì hoãn, không mệt mỏi, thứ mà con người dù thông minh cũng khó sánh kịp. Một lần nữa, con số 65% hiện lên rõ nét, không phải là một cảnh báo chung chung, mà là lời gọi tỉnh thức cho mọi cá nhân", ông Tiến nhấn mạnh.

AI không phải là kẻ cướp việc làm. Nhưng người biết dùng AI sẽ dần thay thế người không biết.

'Chúng tôi không bất ngờ vì đã đi trước 13 năm đón đầu thời đại AI'

Ông Tiến cho hay, từ năm 2013, FPT đã xác định đầu tư vào bốn trụ cột công nghệ nền tảng: Trí tuệ nhân tạo (AI), Dữ liệu lớn (Big Data), Điện toán đám mây (Cloud Computing) và các hệ thống di động (Mobility). "Những gì chúng tôi đạt được hôm nay không phải là may mắn, mà là kết quả của một quá trình chuẩn bị từ 13 năm trước đây".

Thậm chí, theo ông Tiến, tầm nhìn về AI tại FPT còn xa hơn thế: “Năm 1993, anh Đỗ Cao Bảo – một trong những nhà sáng lập FPT đã bắt đầu nghiên cứu các nền tảng AI sơ khai. Sau này, FPT đã cử một nhóm hơn 20 tiến sĩ, hầu hết được đào tạo từ các nước G7, trở về làm việc tại Việt Nam dưới sự dẫn dắt của thầy Từ Minh Phương – nay là Chủ tịch Hội đồng Học viện Bưu chính Viễn thông để tập trung nghiên cứu ứng dụng AI, đặc biệt trong lĩnh vực thị giác máy tính (Computer Vision)", ông kể lại.

Tháng 11/2022, khi ChatGPT ra đời, trí tuệ nhân tạo lần đầu tiên trở nên “bình dân hóa”, ai cũng có thể tiếp cận và sử dụng. Từ công nghệ cao siêu, AI đã trở thành công cụ đại chúng. Đó là một bước ngoặt lịch sử, không chỉ trong giới công nghệ mà cho toàn xã hội.

Hiện, FPT đang phát triển các AI Agent – “nhân viên số” có thể thay thế phần lớn công việc thường nhật trong doanh nghiệp. Điều đó đòi hỏi con người không chỉ làm việc với nhau, mà còn phải biết quản lý và điều phối những nhân viên số này.

Ông dẫn chứng: “Một doanh nghiệp từng cần 300 nhân viên tổng đài, giờ có thể chỉ cần giữ lại 60 người, còn lại sẽ do AI đảm nhiệm. Tương tự, trong phòng marketing, bạn có thể vận hành hiệu quả chỉ với một nửa nhân sự, phần còn lại là các AI Agent làm việc liên kết như một phòng ban số hoàn chỉnh".

Đặc biệt, ông Tiến nhấn mạnh: AI chưa từng cướp công việc của con người. Nhưng những người biết sử dụng AI sẽ dần thay thế những người không biết.

"Trong hai năm qua, FPT tăng thêm từ hơn 50.000 nhân sự lên hơn 85.000 người, tăng trưởng ít nhất là 20% giữa bối cảnh nền kinh tế toàn cầu đầy biến động. Lý do đơn giản: Con người của FPT liên tục học hỏi, thích ứng, và biết làm chủ công nghệ. Vì vậy chúng tôi không cần bớt người, ngược lại càng cần nhiều hơn người hơn", ông nhận định.

“Trong thời đại mà mọi câu hỏi đều có thể được ChatGPT trả lời, chúng ta cần suy nghĩ lại về giáo dục. Có còn cần dạy toán, viết, lập trình, khi AI đã giải toán, viết sách, lập trình thành thạo?” ông Tiến đặt vấn đề. Câu trả lời không nằm ở học cái gì, mà ở học như thế nào, học để làm chủ công nghệ, học để sáng tạo, đổi mới.

Ông trích dẫn Yuval Noah Harari, tác giả “Lược sử loài người”: Thế giới luôn thay đổi. Và điều duy nhất con người sợ hãi là sự thay đổi. Nhưng ông Tiến cho rằng, nếu không vượt qua giới hạn chính mình, bạn sẽ bị AI vượt qua.

Tất cả nghiên cứu gần đây đều khẳng định: Ngay trong năm 2025, các ứng dụng trí tuệ nhân tạo như ChatGPT hoàn toàn có thể đạt mức IQ 200, vượt xa trí tuệ thiên tài của Albert Einstein (IQ 160), và bỏ lại phần lớn nhân loại (đa số dưới 130). Đến năm 2027, mức IQ này có thể vươn tới 300.

Điều đó có nghĩa là AI không còn đơn thuần là một công cụ. Nó đang trở thành một năng lực trí tuệ siêu việt với dữ liệu gần như vô hạn, tốc độ học tập thần tốc, khả năng xử lý vượt trội và đặc biệt không giới hạn bởi rào cản của cảm xúc, thể chất hay thời gian như con người.

“AI không phải là đối thủ. Nó là cánh tay nối dài trí tuệ con người, như súng từng nối dài sức mạnh tay, như drone nối dài tầm nhìn. Vấn đề không phải là sợ AI, mà là học cách dẫn dắt và làm chủ nó, biến nó thành "ô-sin trí tuệ",” ông Hoàng Nam Tiến nhấn mạnh.