Thương mại điện tử ‘thổi lửa’ cuộc chiến vận chuyển, doanh nghiệp tăng tốc để thích ứng với ‘guồng quay’ mới

Thương mại điện tử (TMĐT) đã và đang thay đổi sâu sắc cách thức mua sắm của người tiêu dùng trên toàn cầu và Việt Nam không phải ngoại lệ. Sự bùng nổ của TMĐT không chỉ mở ra cơ hội phát triển cho các doanh nghiệp bán lẻ trực tuyến mà còn kéo theo nhu cầu vận chuyển hàng hóa ngày càng lớn. Trong bối cảnh đó, ngành vận chuyển và logistics đã bước vào một cuộc đua khốc liệt, nơi mà chỉ những doanh nghiệp có chiến lược tối ưu mới có thể trụ vững và phát triển.

Sự tăng trưởng của TMĐT và tiềm năng trong giai đoạn mới

Thị trường TMĐT Việt Nam đang trải qua một giai đoạn phát triển mạnh mẽ. Theo thống kê, quy mô thị trường năm 2024 ước tính đạt 22 tỷ USD theo tổng giá trị hàng hóa (GMV), giúp Việt Nam trở thành thị trường TMĐT lớn thứ 3 trong 6 nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á.

Theo dự báo của Google, Temasek và Bain & Company, thị trường Việt Nam có thể đạt 63 tỷ USD vào năm 2030, tương đương mức tăng gấp 2,9 lần. Với tốc độ tăng trưởng trung bình hàng năm 18,7% trong giai đoạn 2024-2030, Việt Nam là một trong những thị trường TMĐT phát triển nhanh nhất khu vực.

Quy mô thị trường TMĐT Việt Nam (tính theo GMV - tỷ USD)

Các yếu tố thúc đẩy sự bùng nổ này đến từ nhiều khía cạnh. Trước hết, tỷ lệ phổ cập Internet và điện thoại thông minh tại Việt Nam đã đạt mức cao, tạo nền tảng cho sự phát triển mạnh mẽ của các hoạt động mua sắm trực tuyến. Thu nhập bình quân đầu người cũng được dự báo tăng trưởng ở mức 7% mỗi năm trong giai đoạn 2024-2030, giúp người tiêu dùng gia tăng chi tiêu, đặc biệt là đối với các giao dịch trực tuyến.

Cùng với đó, tiến độ hoàn thành các dự án giao thông trọng điểm đang tăng nhanh, hỗ trợ đáng kể cho ngành logistics và vận chuyển. Ngoài ra, sự phát triển của các hình thức thanh toán điện tử giúp tối ưu hóa quy trình giao dịch, tăng cường niềm tin của người tiêu dùng đối với TMĐT.

Không thể không nhắc đến sự thay đổi thói quen tiêu dùng sau đại dịch COVID-19. Người tiêu dùng ngày càng quen thuộc với việc mua sắm online, từ nhu yếu phẩm hàng ngày đến các sản phẩm công nghệ, thời trang, mỹ phẩm. Điều này đã thúc đẩy các doanh nghiệp liên tục cải tiến trải nghiệm mua sắm trên các sàn TMĐT, tạo ra hệ sinh thái ngày càng lớn mạnh và gia tăng nhu cầu vận chuyển hàng hóa.

Sự phát triển nhanh như “vũ bão” của ngành vận chuyển

Sự tăng trưởng mạnh mẽ của TMĐT kéo theo nhu cầu giao nhận hàng hóa ngày càng lớn, đặt ngành vận chuyển và logistics vào một cuộc đua đầy khốc liệt. Theo số liệu của Bộ Thông tin & Truyền thông, doanh thu toàn ngành chuyển phát tại Việt Nam đạt 71.140 tỷ đồng vào năm 2024, với tốc độ tăng trưởng trung bình 19,7% mỗi năm trong giai đoạn 2017-2024. Dự báo đến năm 2032, doanh thu ngành này sẽ đạt 111.686 tỷ đồng, tăng trưởng trung bình 5,8%/năm.

Quy mô thị trường chuyển phát (CEP) của Việt Nam (Tỷ đồng)

Hiện tại, thị trường logistics Việt Nam có hơn 700 doanh nghiệp bưu chính hoạt động, nhưng chỉ có một nhóm nhỏ các doanh nghiệp lớn chiếm lĩnh phần lớn thị phần. 6 doanh nghiệp hàng đầu gồm SPX Express, GHTK, VNPost, Viettel Post (VTP), J&T Express và GHN kiểm soát hơn 70% tổng thị phần ngành. Các doanh nghiệp này liên tục đầu tư vào công nghệ nhằm tối ưu hóa tuyến đường vận chuyển, xây dựng các trung tâm phân loại hàng hóa tự động, và áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để cải thiện hiệu suất hoạt động.

Trong cuộc cạnh tranh khốc liệt này, các doanh nghiệp chuyển phát áp dụng nhiều chiến lược khác nhau để chiếm lĩnh thị trường. SPX Express tận dụng lợi thế từ hệ sinh thái Shopee, mở rộng hoạt động sang các đơn hàng ngoài nền tảng TMĐT này. GHTK tập trung vào giao hàng nhanh với giá cao, nhắm vào phân khúc khách hàng cá nhân và doanh nghiệp nhỏ. Trong khi đó, J&T Express đầu tư mạnh vào hạ tầng logistics với hệ thống bưu cục rộng lớn, giúp tối ưu chi phí và thời gian giao hàng.

Tuy nhiên, ngành vận chuyển và logistics tại Việt Nam vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức. Hạ tầng giao thông chưa hoàn thiện, hệ thống kho bãi còn nhiều hạn chế, và chi phí logistics so với GDP vẫn ở mức cao so với các nước trong khu vực. Tỷ suất lợi nhuận toàn ngành chỉ dao động ở mức 2-3%, do sự cạnh tranh gay gắt về giá cả và áp lực chi phí vận hành.

Một số chỉ tiêu của 6 doanh nghiệp vận chuyển top đầu tại Việt Nam

Một vấn đề lớn khác là tỷ lệ thanh toán COD (hơn 80%) khiến các doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc tối ưu hóa chi phí và quản lý dòng tiền. Bên cạnh đó, làn sóng nhượng quyền từ các sàn TMĐT nước ngoài cũng đang dần thay đổi cuộc chơi, khi các doanh nghiệp này mở rộng hệ thống logistics nội bộ nhằm kiểm soát tốt hơn toàn bộ chu trình giao hàng.

Triển vọng và thách thức cho Viettel Post

Là một trong những doanh nghiệp chuyển phát lớn nhất tại Việt Nam, Viettel Post (VTP) đã thể hiện sự linh hoạt và nhanh nhạy trong việc nắm bắt xu hướng TMĐT. Với hệ thống bưu cục trải dài trên toàn quốc, VTP có lợi thế trong việc tiếp cận và phục vụ nhiều nhóm khách hàng khác nhau, từ doanh nghiệp đến người tiêu dùng cá nhân.

Một trong những bước đi chiến lược của VTP là đầu tư mạnh vào công nghệ và tự động hóa. Tổ hợp công nghệ chia chọn thông minh tại Hà Nội giúp rút ngắn thời gian giao hàng xuống còn 8-10 giờ, đồng thời nâng cao hiệu suất hoạt động gấp 3,5 lần.

Công ty cũng mở rộng sang lĩnh vực logistics xuyên biên giới với dự án Công viên Logistics tại Lạng Sơn, phục vụ nhu cầu giao thương Việt Nam – Trung Quốc. Ngoài ra, sự ra mắt của sàn TMĐT VIPO Mall giúp VTP tạo ra một hệ sinh thái khép kín, kết nối người bán Việt Nam với các thị trường quốc tế, mở rộng cơ hội kinh doanh.

Vipo Mall giúp người Việt Nam mua sắm xuyên biên giới, Viettel Post là đơn vị vận chuyển (Nguồn: Vietcap)

Dù có nhiều lợi thế, VTP vẫn phải đối mặt với những thách thức không nhỏ. Cạnh tranh gay gắt từ các đối thủ lớn như SPX Express, J&T Express và GHN là một trở ngại lớn. Ngoài ra, việc các doanh nghiệp TMĐT nước ngoài mở rộng hệ thống logistics nội bộ cũng đe dọa trực tiếp đến thị phần của các doanh nghiệp vận chuyển truyền thống. Để duy trì lợi thế cạnh tranh, VTP cần tiếp tục tối ưu hóa chi phí vận chuyển, phát triển công nghệ quản lý logistics thông minh, đồng thời tăng cường hợp tác với các sàn TMĐT lớn để mở rộng sản lượng đơn hàng.

Về triển vọng trung và dài hạn, Chứng khoán Rồng Việt (VDSC) nhận định rằng các doanh nghiệp có vốn Nhà nước hoạt động hiệu quả như Viettel Post sẽ tiếp tục có cơ hội gia tăng thị phần. Lợi thế của VTP nằm ở hệ thống logistics đã được đầu tư bài bản, cùng khả năng mở rộng đơn hàng thông qua hợp tác chiến lược. Tuy nhiên, để thực sự bứt phá, công ty cần phải nâng cao hiệu quả quản lý vận hành, tối ưu hóa chi phí logistics và tiếp tục cải tiến công nghệ nhằm bắt kịp xu hướng của ngành.

Sự phát triển của TMĐT đã tạo ra những thay đổi sâu sắc trong ngành vận chuyển và logistics, buộc các doanh nghiệp phải liên tục đổi mới để duy trì vị thế. Cuộc chiến giữa các doanh nghiệp logistics ngày càng khốc liệt, với sự tham gia của cả những gã khổng lồ trong và ngoài nước. Đối với Viettel Post, thách thức là không nhỏ, nhưng nếu có chiến lược đúng đắn, công ty hoàn toàn có thể tiếp tục duy trì đà tăng trưởng và mở rộng thị phần trong tương lai.