Tưởng chỉ nấu quả, ai ngờ phần lá của cây có ngay trong vườn nhà cũng rất quý như ‘nhân sâm của nhà nghèo’, giúp giải nhiệt

Từ bao đời nay, cây mướp đã gắn bó mật thiết với đời sống người Việt không chỉ trong vai trò là nguyên liệu cho những bữa ăn dân dã mà còn là một vị thuốc quý trong kho tàng y học cổ truyền. Không chỉ quả mà nhiều bộ phận khác của cây mướp như lá (gọi là ty qua diệp), dây (ty qua đằng), xơ mướp (ty qua lạc)… đều có thể sử dụng để chữa bệnh.

Theo Đông y, quả mướp có vị ngọt, tính mát, không độc, có tác dụng thanh nhiệt, điều kinh, thông kinh lạc, lợi tiểu, hành huyết mạch và nhuận da. Người dân xưa đã tận dụng các bộ phận của cây để chữa các chứng bệnh ngoài da, bệnh trĩ, xương khớp, ho kéo dài, và thậm chí hỗ trợ thông sữa sau sinh cho sản phụ.

Y học hiện đại cũng đã vào cuộc để lý giải những giá trị này. Theo phân tích, quả mướp chứa nhiều dưỡng chất có lợi cho cơ thể như protid, lipid, glucid, chất xơ, cùng các khoáng chất quan trọng như canxi, photpho, sắt và đặc biệt là hàm lượng cao các loại vitamin như A, B1, B2, B6, C và beta-caroten.

Nhờ đó, mướp được xem là một trong những loại thực phẩm giúp giải nhiệt mùa hè hiệu quả, điều hòa huyết áp, tăng cường tiêu hóa, lợi tiểu, tiêu phù và thúc đẩy trao đổi chất. Các vitamin nhóm B giúp duy trì thể lực, trong khi vitamin C hỗ trợ hấp thu sắt – yếu tố thiết yếu trong việc tái tạo máu và tăng cường đề kháng.

Mướp là loại quả quen thuộc trong vườn nhà và có nhiều công dụng, được ví như "nhân sâm nhà nghèo". Ảnh: Tổng hợp

Ngoài ra, hàm lượng vitamin A trong mướp rất đáng kể, giúp bảo vệ đôi mắt khỏi các bệnh lý phổ biến, đồng thời là nguồn cung cấp vitamin A dồi dào bậc nhất trong số các loại rau củ.

Ăn mướp thường xuyên cũng được cho là có thể góp phần ngăn ngừa bệnh tiểu đường. Nhờ chứa mangan – một nguyên tố vi lượng quan trọng trong quá trình sản sinh enzym và hỗ trợ hoạt động insulin – mướp giúp kiểm soát lượng đường trong máu một cách tự nhiên. Đối với hệ tim mạch, vitamin A còn đóng vai trò làm giảm cholesterol xấu và chất béo trung tính, từ đó hạn chế nguy cơ mắc các bệnh về tim.

Một lợi ích ít ai biết là mướp cũng có thể giúp giảm viêm khớp. Theo các chuyên gia, hàm lượng đồng trong loại rau này có tác dụng chống viêm, làm dịu các cơn đau và tình trạng cứng khớp – lý do vì sao nhiều người mắc bệnh khớp thường đeo vòng tay bằng đồng với hy vọng giảm đau. Bên cạnh đó, vitamin C trong mướp không chỉ hỗ trợ tăng cường miễn dịch mà còn thúc đẩy quá trình sản sinh collagen – một loại protein thiết yếu trong cấu trúc da, cơ, dây chằng và mạch máu. Nhờ đó, làn da trở nên mịn màng hơn, giảm nếp nhăn và làm chậm quá trình lão hóa sớm.

Đặc biệt, mướp còn hỗ trợ cải thiện hệ thần kinh nhờ chứa một lượng đáng kể magiê – khoáng chất giúp điều hòa chất dẫn truyền thần kinh, từ đó làm dịu các cơn đau nửa đầu và giúp não bộ hoạt động ổn định hơn. Đây cũng là một trong những công dụng được đánh giá cao của mướp trong các nghiên cứu gần đây.

Gợi ý những món ăn ngon từ mướp

Không chỉ tốt cho sức khỏe, mướp còn là nguyên liệu lý tưởng để chế biến nhiều món ăn ngon miệng, thanh mát. Có thể kể đến như món mướp xào giá đỗ – đơn giản nhưng đưa cơm.

Mướp được gọt vỏ, cắt lát xéo, xào nhanh trên lửa lớn rồi cho giá đỗ vào đảo đều, nêm gia vị vừa ăn, thêm chút hành lá để món ăn thêm dậy mùi và hấp dẫn. Một món khác cầu kỳ hơn nhưng giàu dinh dưỡng là mướp nhồi thịt hấp.

Món mướp xào. Ảnh: Tổng hợp

Mướp được khoét ruột, nhồi hỗn hợp thịt xay, giò sống, mộc nhĩ, hành lá, gia vị rồi hấp chín. Món ăn không chỉ đẹp mắt mà còn giữ nguyên vị ngọt tự nhiên và mềm mát của mướp.

Nhiều bài thuốc dân gian cần “nằm lòng”

Bên cạnh đó, nhiều bài thuốc dân gian sử dụng lá và hoa mướp cũng mang lại hiệu quả rõ rệt. Chẳng hạn, để hạ sốt và giảm đau đầu, người ta dùng 20g hoa mướp kết hợp với 100g đậu xanh ninh nhừ, chắt lấy nước uống trong ngày. Với chứng nổi mề đay, có thể dùng lá mướp giã nát cùng một chút băng phiến để bôi lên vùng da tổn thương.

Một cách độc đáo khác để trị mồ hôi chân là dùng mướp già đốt thành tro, rắc vào giày và đi chân trần trong 15 ngày liên tục.

Lá mướp có rất nhiều công dụng mà ít người biết. Ảnh: Tổng hợp

Không chỉ vậy, hỗn hợp nước ép mướp tươi, táo ta và chanh, thêm chút đường phèn cũng là bài thuốc hỗ trợ điều trị tăng huyết áp, vừa ngon miệng vừa có tác dụng như một loại nước giải khát. Còn với chứng viêm họng hay ho kéo dài, lá mướp hương rửa sạch, giã nát với muối hoặc nấu lấy nước uống cũng mang lại hiệu quả rõ rệt.

Dù là món ăn hay vị thuốc, mướp xứng đáng có một chỗ đứng trong mỗi căn bếp Việt. Với nhiều công dụng được khoa học và thực tiễn kiểm chứng, loại quả dân dã này chính là “vị thuốc xanh” dễ tìm, dễ dùng nhưng lại mang đến hiệu quả đáng kinh ngạc cho sức khỏe.