'Tượng đài' sụp đổ: BlackBerry và cú ngã của “cựu vương” cố chấp coi iPhone là 1 sản phẩm thất bại tệ hại

Khởi đầu từ sự đa dạng

Năm 1984, hai sinh viên kỹ thuật Canada Mike Lazaridis và Douglas Fregin lập ra công ty Research in Motion (RIM), tiền thân của BlackBerry. Khi đó, RIM chỉ có một văn phòng nhỏ ở thành phố Waterloo (Ontario, Canada), phía trên một hiệu bánh. Lúc đầu, công ty chủ yếu tham gia vào các dự án ngẫu nhiên: hệ thống đèn LED cho hãng sản xuất ô tô GM, mạng cục bộ cho IBM và thậm chí là hệ thống biên tập phim từng đoạt giải Oscar năm 1998.

Hai nhà đồng sáng lập Mike Lazaridis và Douglas Friggin

Năm 1989, công ty điện thoại Rogers của Canada đã ký hợp đồng với RIM để phát triển hệ thống mạng Mobitex của hãng. Việc phát triển hệ thống được thiết kế đặc biệt này giúp RIM trở thành chuyên gia đầu tiên trong lĩnh vực nhắn tin di động.

Năm 1996, RIM sản xuất ra máy nhắn tin hai chiều đầu tiên. Những năm tiếp theo, công ty dần dần bổ sung các tính năng như màn hình màu, WiFi, nhắn tin nhanh và duyệt web vào các thiết bị của mình.

Năm 1999, hãng ra mắt BlackBerry 957 - thiết bị có giao diện tương tự các smartphone sau này của RIM, nhưng chưa có chức năng nghe gọi. Đây được xem là chiếc BlackBerry đầu tiên hoàn chỉnh các tính năng hỗ trợ cho doanh nhân như danh bạ, lịch làm việc, đồng bộ với máy tính. Tại thời điểm ra mắt, chiếc 957 có giá 499 USD.

Máy nhắn tin Blackberry 850

Thành công liên tiếp

RIM đã liên tục phát triển các dòng điện thoại với bàn phím qwerty của mình, trong đó tập trung nhất ở kiểu dáng và tính năng nhắn tin. Phần mềm Blackberry Messenger của hãng được đặc biệt yêu thích với giao diện người dùng thân thiện và khả năng truyền tải thông tin tới đối phương nhanh chóng. Thông qua Blackberry Connect, người dùng còn có thể cài đặt phần mềm email của hãng ở nhiều loại điện thoại khác và có thể trải nghiệm một cách tương đối đầy đủ các tính năng mà ứng dụng mang lại.

Smartphone thực sự của BlackBerry ra đời năm 2002, có tên BlackBerry 5810. Năm 2003, họ tạo ra smartphone đầu tiên có màn hình màu.

Nhờ đi tiên phong trong việc đưa email vào thiết bị di động cầm tay, với bàn phím QWERTY nổi tiếng, bi lăn trackball và độ bảo mật cao, BlackBerry nhanh chóng chiếm được cảm tình của các lãnh đạo thế giới, các giám đốc doanh nghiệp và nhiều người giàu có, nổi tiếng khác. Thời điểm đó, sở hữu một chiếc BlackBerry từng được coi là biểu tượng cho địa vị xã hội.

Thủ tướng Đức Angela Merkel và chiếc BlackBerry được tùy chỉnh các chức năng bảo mật

Sự thời thượng khiến BlackBerry thu hút được lượng người dùng hùng hậu. Nhiều người trở thành fan cuồng của BlackBerry. Thậm chí còn có những bài báo về "chứng nghiện BlackBerry". Một số cho rằng chính BlackBerry đã tạo ra smartphone đúng nghĩa đầu tiên trên thế giới.

Được các chính phủ và doanh nghiệp ưa chuộng, doanh thu RIM tăng chóng mặt giai đoạn 1999 – 2001. Họ cũng liên tiếp bổ sung tính năng cho BlackBerry Enterprise Server (BES) – dịch vụ dành cho các doanh nghiệp và hệ điều hành BlackBerry OS.

Giai đoạn hoàng kim 2001 – 2007, RIM tích cực mở rộng ra toàn cầu và ra mắt nhiều sản phẩm mới. Khi thành công trên thị trường cho doanh nghiệp, RIM cũng lấn sân sang người tiêu dùng cá nhân. Dòng BlackBerry Pearl được đánh giá là rất thành công. Các dòng Curve và Bold sau đó cũng được đón nhận tốt.

Năm 2009, số lượng máy Blackberry bán ra vẫn chiếm hơn 20% số máy điện thoại bán ra trên toàn thế giới. Tổng thống Obama trong thời kỳ đương chức cũng sở hữu riêng một chiếc điện thoại Blackberry, với nhiều tính năng bảo mật chất lượng cao phù hợp cho người đứng đầu nước Mỹ.

Coi thường đối thủ và cố chấp

Sự phổ biến của Android (Google) và iOS (Apple) đã ảnh hưởng trực tiếp đến BlackBerry. Năm 2007, Apple ra mắt iPhone. Sự kiện này được coi như một cú nổ đe dọa rất nhiều hãng điện thoại, trong đó có BlackBerry. Thế nhưng ban đầu, RIM không coi Apple là đối thủ cạnh tranh. Công ty cho rằng phân khúc điện thoại của Apple hoàn toàn khác với mình và hãng cũng đánh giá khá thấp sản phẩm của Apple, cho rằng chỉ nhắm vào người trẻ với các tính năng giải trí. Những người đứng đầu của RIM cho rằng điện thoại cảm ứng toàn màn hình sẽ chỉ tồn tại được một thời gian ngắn; họ tỏ ra quá tự tin với những sản phẩm sử dụng phím bấm vật lý của mình.

"Nó không thể đe dọa mảng kinh doanh cốt lõi của RIM được. Không bảo mật, pin yếu, bàn phím thì tệ", Larry Conlee cựu COO của RIM khi đó nhận định.

BlackBerry tập trung vào các tính năng như bảo mật và bàn phím dễ sử dụng

BlackBerry sau đó vẫn tập trung vào các tính năng như bảo mật và bàn phím dễ sử dụng, để thống trị thị trường doanh nghiệp. Vì tập trung vào nhóm người dùng này, họ kiên trì với các dòng điện thoại có bàn phím đầy đủ, bất chấp phản hồi từ phần đông người dùng rằng họ thích màn hình cảm ứng hơn. BlackBerry coi sản phẩm của mình là những điện thoại để email, thay vì chiếc máy tính di động nhiều tính năng như Google và Apple nhắm tới.

Thế nhưng họ không ngờ rằng chiếc iPhone có bàn phím ảo "tệ hại" lại bán được 1 triệu máy chỉ trong vòng 3 tháng. "Xét từ mọi khía cạnh, iPhone phải thất bại. Nhưng sự thật không như vậy", David Yach, cựu CTO của RIM từng phát biểu. Thành công bước đầu của iPhone là một điều vô lý, không chỉ với RIM mà còn cả với Nokia và Motorola. Đây là một chiếc điện thoại có pin vỏn vẹn 8 giờ đồng hồ, không có kết nối 3G nhưng vẫn đủ sức kéo tụt chất lượng mạng của AT&T.

Tuy vậy, BlackBerry khi đó vẫn duy trì được vị thế là "thiết bị dành cho email doanh nghiệp". Mọi người thường dùng hai điện thoại, một chiếc BlackBerry cho công việc và một cái khác cho các mục đích cá nhân.

2007 cũng là năm Google thông báo cho phép các hãng smartphone sử dụng miễn phí hệ điều hành Android do hãng này phát triển. Việc đó đã dọn đường cho các công ty như Samsung Electronics hút khách với các sản phẩm giá rẻ hơn.

Năm 2008, BlackBerry ra mắt Storm – điện thoại màn hình cảm ứng đầu tiên của hãng – để cạnh tranh với iPhone. Điện thoại này được bán qua nhà mạng Verizon. Mặc dù được đánh giá thấp nhưng doanh số vẫn đạt 1 triệu chiếc chỉ trong hai tháng đầu. Tuy nhiên sau đó, hàng triệu máy bị người dùng hoàn trả do lỗi khiến Verizon thiệt hại gần 500 triệu USD. Đây là lần đầu tiên các nhà đầu tư, nhà phân tích và giới truyền thông bắt đầu lo ngại về triển vọng kinh doanh của BlackBerry.

Năm 2009, RIM vẫn đứng đầu trong danh sách 100 công ty tăng trưởng nhanh nhất thế giới của tạp chí Fortune.

Thời điểm, đó, dù iPhone tiện lợi và hiệu năng sử dụng tốt hơn so với điện thoại của BlackBerry nhưng giá khá đắt vì thế nhiều người vẫn chọn ở lại với BlackBerry, giúp hãng này “sống tốt”.

Tháng 9/2010, hãng cung cấp dữ liệu Comscore cho biết RIM có thị phần smartphone lớn nhất nước Mỹ, với 37,3%. Đến năm 2011, BlackBerry bán được hơn 50 triệu smartphone trên thế giới. Cùng năm đó, họ đạt đỉnh doanh thu tại 19,9 tỷ USD.

Cú ngã không thể đứng dậy

Thế nhưng RIM đã đánh giá thấp mức độ thay đổi nhanh chóng của thị trường điện thoại thông minh. Iphone ngày một được cải tiến và chiếm được lòng tin của khách hàng, hàng triệu người đã từ bỏ Blackberry để sử dụng sản phẩm của Apple. RIM đã cố gắng theo kịp bằng cách tung ra các sản phẩm mới nhưng không được đón nhận nồng nhiệt. Các hãng đối thủ liên tục ra mắt thiết bị mới mỗi năm, trong khi RIM lại phản ứng chậm chạp và quá tin tưởng rằng khách hàng doanh nghiệp - thay vì cá nhân - mới là động lực cho thị trường này. Dịch vụ email không đủ để níu chân khách hàng khi các nhu cầu của họ ngày càng nhiều. Camera của hãng gần như không được đả động đến, dù nhu cầu sử dụng điện thoại để chụp ảnh ngày một cao.

Thị phần điện thoại của Blackberry ngày càng giảm qua các năm

Đến tháng 11/2012, BlackBerry chỉ còn nắm 7,3% thị phần tại Mỹ. Các sản phẩm chạy hệ điều hành của Google và Apple nắm lần lượt 53,7% và 35%. Cùng năm đó, Samsung Electronics trở thành hãng sản xuất smartphone dẫn đầu thế giới.

Tháng 1/2012, BlackBerry thông báo hai CEO Jim Balsillie và Mike Lazaridis sẽ từ chức, trong bối cảnh vốn hóa, thị phần của công ty lao dốc. Người được chọn thay thế là Thorsten Heins – một lãnh đạo đã gia nhập công ty từ năm 2007. Nhưng hai năm sau đó, Heins vẫn không thể giúp công ty này đảo ngược tình hình.

Năm 2013, RIM đổi tên thành BlackBerry. Lúc này, hãng mới bắt đầu có những sự thay đổi khi công bố việc phát hành bộ đôi điện thoại thông minh Z10 và Q10. Tuy nhiên lúc này, thị trường đã thay đổi quá nhiều; bộ đôi điện thoại này thậm chí có doanh số thấp hơn cả Lumia của Nokia vào thời điểm đó.

Bộ đôi Z10 và Q10

Quý đầu năm 2014, BlackBerry lỗ 84 triệu USD. Sau khi thông tin này được công bố, cổ phiếu BlackBerry giảm tới 30%. Quý cuối năm 2016, trong hơn 432 triệu smartphone được bán ra trên toàn cầu, chỉ 208.000 chiếc là BlackBerry, tức là thị phần của hãng chỉ hơn 0% một chút.

Cùng năm đó, hãng điện tử Trung Quốc TCL mua lại quyền sử dụng thương hiệu điện thoại BlackBerry, chạy hệ điều hành Android. Nhưng chỉ 4 năm sau, TCL thông báo dừng sản xuất smartphone này và cái tên BlackBerry gần như biến mất khỏi thị trường điện thoại thông minh.

Cuối cùng, điện thoại di động BlackBerry chỉ còn là cái tên trong hoài niệm.

Những năm gần đây, BlackBerry dần khai tử mảng phần cứng và đóng cửa các dịch vụ liên quan đến smartphone. Đến nay, hãng vẫn đang cố gắng bán các bằng sáng chế liên quan đến thiết bị di động. Họ hiện tập trung vào mảng an ninh mạng và Internet vạn vật (IoT). Cuối cùng, điện thoại di động BlackBerry chỉ còn là cái tên trong hoài niệm.

BlackBerry có thể từng là vua của ngành công nghiệp smartphone nhưng giờ đây vị trí đó đã bị thay thế bằng Apple và Android. Thương hiệu tiên phong trong nhiều công nghệ di động đã sụp đổ một cách nhanh chóng khi chỉ bấu víu vào những giá trị cũ. Họ tiếp tục mang đến bài học đau xót: Dù bạn đã từng làm tốt đến đâu, bạn luôn có thể tốt hơn và nếu bạn không thay đổi và làm điều mạo hiểm, sẽ có người khác sẵn sàng làm điều đó và thay thế vị trí của bạn.