Báo cáo chung của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) 2021 cho thấy làm việc quá giờ (trên 55 giờ mỗi tuần) là nguyên nhân nghề nghiệp phổ biến nhất gây tử vong toàn cầu. Riêng năm 2016, 398.000 người chết do đột quỵ và 347.000 người chết do bệnh tim thiếu máu cục bộ liên quan đến cường độ làm việc kéo dài. So với năm 2000, tỷ lệ tử vong đã tăng 29%, trong đó nam giới chiếm tới 72% tổng số nạn nhân.

Tình trạng này đặc biệt nghiêm trọng ở khu vực Tây Thái Bình Dương và Đông Nam Á, nơi mô hình làm việc kéo dài phổ biến trong nhiều ngành, từ sản xuất, dịch vụ đến công nghệ. WHO cảnh báo người làm việc trên 55 giờ mỗi tuần có nguy cơ mắc bệnh tim mạch và đột quỵ cao hơn đáng kể so với nhóm làm 35-40 giờ. Khoảng 9% dân số toàn cầu hiện vẫn duy trì mức giờ làm “nguy hiểm” này và xu hướng tiếp tục gia tăng dưới áp lực toàn cầu hóa và cạnh tranh.

Ngoài bệnh lý thể chất, làm việc quá giờ còn là yếu tố làm gia tăng rối loạn lo âu, trầm cảm và nhiều vấn đề sức khỏe tâm thần khác.

Nhật Bản từ lâu đã được coi là quốc gia điển hình về hệ lụy của văn hóa làm việc kéo dài. Tại đây, hiện tượng tử vong vì làm việc quá sức được gọi là “karoshi” – cái chết đột ngột do nhồi máu cơ tim, đột quỵ hoặc tự tử, nguyên nhân bắt nguồn từ áp lực công việc và thời gian làm việc vượt ngưỡng chịu đựng.

745.000 người thiệt mạng mỗi năm vì làm việc quá giờ, báo động tại khu vực Đông Nam Á
Nhật Bản là ví dụ điển hình về hệ lụy làm việc kéo dài. Ảnh minh họa

Theo nghiên cứu của các nhà khoa học Nhật Bản, một người bị coi là làm việc quá sức nếu duy trì hơn 60 giờ mỗi tuần, làm thêm trên 50 giờ mỗi tháng hoặc thường xuyên phải làm việc vào dịp nghỉ lễ. Một số ngành nghề đặc thù như y tế, cảnh sát, trực đêm… còn đối mặt với nguy cơ cao hơn khi phải làm việc liên tục quá 24 giờ mà không được ngủ đủ giấc.

Dù chính phủ Nhật đã ban hành luật phòng chống karoshi, số ca tử vong và tự tử liên quan đến công việc vẫn xuất hiện hàng năm, đặc biệt ở các lĩnh vực dịch vụ, tài chính và chăm sóc sức khỏe.

Theo Bộ luật Lao động 2019, người lao động Việt Nam được nghỉ 11 ngày lễ và tối thiểu 12 ngày phép năm, tổng cộng 23 ngày nếu không tính ngày nghỉ hàng tuần. Con số này thấp hơn nhiều so với các quốc gia phát triển.

Trong khi đó, Thụy Điển cho phép nghỉ 25 ngày phép và 9 ngày lễ, làm việc trung bình 6 giờ/ngày; Campuchia có 27 ngày nghỉ lễ; Andorra 31 ngày phép; còn Iran có tới 53 ngày nghỉ/năm.

Các chuyên gia cho rằng thời gian nghỉ ngơi hợp lý giúp người lao động phục hồi thể chất, giảm nguy cơ bệnh nghề nghiệp, đồng thời nâng cao hiệu suất và chất lượng công việc.