Báu vật dưới nước mang về tỷ đô cho Việt Nam đang đối diện 'dòng xoáy lớn'

Xuất khẩu tôm Việt Nam vừa đạt mức tăng trưởng ấn tượng trong 5 tháng đầu năm, cán mốc 1,7 tỷ USD, tăng 32% so cùng kỳ 2024. Trung Quốc, Mỹ, EU… đều ghi nhận mức nhập khẩu cao kỷ lục. Nhưng đằng sau niềm vui đó, ngành tôm lại đối mặt thử thách nghiêm trọng khi Mỹ lên kế hoạch áp mức thuế đối ứng cao nhất thế giới gần 46%, đe dọa trực tiếp sinh kế của hàng triệu lao động trong chuỗi cung ứng.

Theo số liệu của Hải quan Việt Nam, tính đến hết tháng 5/2025, thị trường Trung Quốc & Hong Kong chi gần 494 triệu USD nhập tôm Việt, tăng 90%, vững vị trí số 1 về kim ngạch. Thị trường Hoa Kỳ đạt 294 triệu USD, tăng 28,6%, bất chấp mối lo thuế đối ứng. Trong khi đó, EU chi 472 triệu USD, tăng 22% (nổi bật là Đức +28%, Bỉ +41%). Các nước CPTPP đạt 472 triệu USD, tăng 37%, trong đó Nhật, Canada, Anh vẫn là tâm điểm. Hàn Quốc chi gần 140 triệu USD, tăng 13%.

Đằng sau đà tăng trưởng ấn tượng là hiệu ứng cộng hưởng từ nhu cầu phục hồi mạnh, cùng ưu thế nhờ CPTPP, RCEP và động thái đẩy mạnh xuất khẩu sang Mỹ trước ngày 9/7/2025 – thời điểm có hiệu lực mức thuế đối ứng mới.

Một vùng nuôi tôm công nghệ cao tại Việt Nam. Ảnh minh hoạ

Nhưng sắp tới, ngành tôm sẽ phải đối diện không ít khó khăn. Hoa Kỳ dự kiến sẽ áp mức thuế đối ứng gần 46% lên tôm nhập khẩu từ Việt Nam – cao nhất trong số các nước xuất khẩu, cụ thể: Ecuador: 10%, Ấn Độ: 26%, Thái Lan: 36% và Việt Nam: 46%. Viễn cảnh đó nếu thành sự thật có thể “thổi bay” gần 18% kim ngạch toàn ngành, khiến hàng triệu lao động trong chuỗi tôm – cá tra lao đao, đẩy nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ đối mặt nguy cơ phá sản do chi phí tồn kho, chi phí tài chính tăng vọt.

Ngày 7/6/2025, Bộ Thương mại Hoa Kỳ (DOC) công bố kết quả sơ bộ kỳ rà soát POR19: chỉ có Công ty Thông Thuận được xác định không bán phá giá (thuế 0%). Trong khi đó STAPIMEX cùng 22 doanh nghiệp khác chịu mức thuế cao kỷ lục 35,29%. Điểm khác thường là DOC không áp mức trung bình gia quyền như truyền thống, mà “đập thẳng” mức cao nhất lên toàn nhóm, khiến VASEP lên tiếng phản đối, đề nghị DOC rà soát lại. Hiệp hội kỳ vọng kết luận cuối cùng (dự kiến tháng 12/2025) sẽ phản ánh đúng thực tế, tương tự kỳ POR12, khi FIMEX được điều chỉnh mức thuế cao xuống thấp.

Ngày 17/6/2025, VASEP trình công văn lên Thủ tướng cùng các Bộ ngành, nhấn mạnh: Tầm quan trọng của ngành tôm trong chuỗi cung ứng toàn cầu; Nguy cơ nghiêm trọng từ mức thuế đối ứng cao nhất thế giới; Kiến nghị tăng cường đàm phán, chuẩn bị hồ sơ vững chắc, đề xuất DOC xem xét điều chỉnh mức thuế trong kết luận cuối cùng.