Tại buổi lễ, bà Đào Hồng Lan - Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Y tế, Phó Trưởng Ban thường trực Ban Chỉ đạo Quốc gia Dân số và Phát triển - đã cung cấp thông tin về tình hình dân số Việt Nam.

Bộ trưởng cho biết công tác dân số của Việt Nam hiện nay còn gặp nhiều thách thức, mức sinh có xu hướng giảm, mất cân bằng giới tính và già hóa dân số nhanh.

Cụ thể, bà Lan cho biết tổng tỷ suất sinh đã giảm xuống mức thấp nhất trong lịch sử và dự kiến sẽ tiếp tục giảm trong những năm tới. Theo kết quả điều tra biến động dân số tháng 4/2024, bà chỉ ra tổng tỷ suất sinh đã giảm từ 2,01 con/phụ nữ năm 2022 xuống 1,96 vào năm 2023 và 1,91 năm 2024. Đây là mức thấp nhất trong lịch sử nhân khẩu học của Việt Nam.

Mức sinh thấp có thể đẩy nhanh quá trình già hóa dân số. Bộ trưởng Y tế cho biết năm 2024, tuổi thọ trung bình của người dân Việt Nam tăng lên 74,7 tuổi, cao hơn nhiều quốc gia có cùng mức thu nhập. Tuy nhiên, số năm sống khỏe mạnh chỉ đạt khoảng 65 tuổi. Nghĩa là người Việt có hơn 10 năm sống trong bệnh tật.

Dù đã được kiểm soát, nhưng tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh vẫn nghiêm trọng. Cụ thể, tỷ số này là 110,5 bé trai/100 bé gái vào năm 2009, tăng lên 111,5 bé trai/100 bé gái vào năm 2019, và hiện ở mức 111,4 bé trai/100 bé gái vào năm 2024.

Bên cạnh đó, tầm vóc, thể lực, chất lượng cuộc sống của người dân ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số còn hạn chế. Vẫn còn tình trạng mang thai và sinh con ở nữ giới chưa thành niên, đặc biệt là tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống ở khu vực Tây Nguyên và Trung du miền núi phía Bắc.

Bộ trưởng Bộ Y tế: Mức sinh của Việt Nam đang ở mức thấp nhất lịch sử
Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan - Ảnh: Báo Đại biểu Nhân dân

Trước tình hình này, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết, Bộ đang tập trung xây dựng dự thảo Luật Dân số trình Chính phủ để trình Quốc hội có ý kiến và thông qua tại Kỳ họp thứ 10 (tháng 10/2025), trong đó có một số nội dung ưu tiên như sau:

- Ưu đãi về chế độ nghỉ thai sản; hỗ trợ bằng tiền mặt hoặc hiện vật khi sinh con; hỗ trợ cho phụ nữ mang thai, sinh con khi sàng lọc trước sinh và sơ sinh; ưu tiên tiếp cận chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội và các hỗ trợ khác phù hợp với tình hình phát triển kinh tế - xã hội của từng thời kỳ.

- Ưu đãi tài chính hỗ trợ bằng tiền mặt hoặc hiện vật với gia đình sinh con một bề, có hai con gái; quy định các biện pháp giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh phù hợp với mỗi địa phương và cả nước.

- Xây dựng và phát triển cơ sở hỗ trợ, chăm sóc người cao tuổi; phát triển nguồn nhân lực chăm sóc người cao tuổi như cấp học bổng, học phí người học chuyên ngành lão khoa tại cơ sở đào tạo thuộc khối ngành sức khỏe của Nhà nước.

- Quy định các biện pháp thực hiện việc tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn đối với nam, nữ; sàng lọc, chẩn đoán, điều trị trước sinh và sơ sinh.

- Và các biện pháp, chính sách hỗ trợ khác để thực hiện việc duy trì mức sinh thay thế; giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh và đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên; thích ứng với già hoá dân số và nâng cao chất lượng dân số.

Bên cạnh đó, bà nhấn mạnh Pháp lệnh Dân số sửa đổi năm 2025 vừa được thông qua. Trong đó, quyền tự quyết về sinh sản của cá nhân và cặp vợ chồng được tôn trọng, phù hợp với sức khỏe, điều kiện và hoàn toàn tự nguyện.

Tinh thần này phù hợp với thông điệp của Ngày Dân số Thế giới năm nay: “Quyền tự quyết về sinh sản trong một thế giới đang thay đổi”.