Sau nhiều năm vận hành, 11 dự án BOT giao thông đang rơi vào tình trạng “thua lỗ”, buộc các cơ quan chức năng phải vào cuộc, lên phương án xử lý. Dự thảo nghị định về tháo gỡ vướng mắc cho các dự án này, do Bộ Xây dựng chủ trì, dự kiến sẽ được ban hành vào cuối tháng 8 hoặc đầu tháng 9 tới.

Theo thống kê, tính đến trước năm 2020 – thời điểm Luật PPP có hiệu lực – cả nước đã huy động được gần 319.000 tỷ đồng để đầu tư cho 140 dự án giao thông theo phương thức PPP, loại hợp đồng BOT. Các công trình này đóng vai trò quan trọng trong kết nối hạ tầng, rút ngắn thời gian vận chuyển, giảm chi phí logistics, đặc biệt ở những tuyến quốc lộ trọng điểm hoặc vùng sâu, vùng xa khó thu hút đầu tư thuần túy từ ngân sách.

Tuy nhiên, trước năm 2020, pháp luật về đầu tư theo hình thức BOT còn một số hạn chế nên quá trình thực hiện hợp đồng phải điều chỉnh chính sách để phù hợp với thực tiễn, dẫn đến phát sinh vướng mắc tại một số dự án.

Trong danh sách 11 dự án BOT giao thông gặp khó khăn, vướng mắc được đề nghị xử lý, có 8 dự án do Bộ Xây dựng quản lý, gồm: Quốc lộ 1 đoạn tránh TP Thanh Hóa; xây dựng tuyến đường Thái Nguyên - Chợ Mới (Bắc Kạn) và cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 3 đoạn Km75 - Km100; nâng cấp, mở rộng đường Hồ Chí Minh đoạn Km1738+148 - Km1763+610; cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 91 đoạn Km14 - Km50+889; cải tạo, nâng cấp luồng sông Sài Gòn đoạn từ cầu Bình Lợi tới cảng Bến Súc; xây dựng công trình cầu Việt Trì - Ba Vì; xây dựng công trình cầu Thái Hà; xây dựng hầm đường bộ qua Đèo Cả.

Còn lại là 3 dự án BOT do địa phương quản lý gồm: Cao tốc Bắc Giang - Lạng Sơn (UBND tỉnh Lạng Sơn); cầu An Hải (UBND tỉnh Đắk Lắk); cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 39B và đoạn tuyến tránh thị trấn Thanh Nê (UBND tỉnh Hưng Yên).

Bộ Xây dựng đề xuất hai nhóm giải pháp lớn: Nhà nước sẽ chia sẻ rủi ro, hỗ trợ phần doanh thu sụt giảm, với 5 dự án nhưng không vượt quá 75% mức bình quân chênh lệch giữa doanh thu thực tế và phương án tài chính trong 3 năm gần nhất. Còn lại 6 dự án sẽ chấm dứt hợp đồng sớm..

Bộ Xây dựng lên phương án ‘giải cứu’ 11 BOT giao thông
Bộ Xây dựng lên phương án ‘giải cứu’ 11 BOT giao thông. (Ảnh minh họa)

PPP và BOT từng được coi là “lối thoát” cho bài toán thiếu vốn hạ tầng của Việt Nam. Nhưng nếu những dự án đang gặp khó không được tháo gỡ, khả năng kêu gọi đầu tư tư nhân cho các công trình giao thông trong tương lai sẽ bị ảnh hưởng nặng.

Dự thảo nghị định vì thế không chỉ là phương án “giải cứu” 11 dự án BOT cụ thể, mà còn là phép thử cho quyết tâm cải thiện môi trường đầu tư của Chính phủ. Từ việc chia sẻ rủi ro minh bạch, cho đến cải tiến quy trình đền bù và xử lý hợp đồng, các bên liên quan đều cần hành động sớm – đúng – đủ.