Chi phí cao, nhân lực khan hiếm, rủi ro pháp lý: Ngân hàng Việt phải làm gì với AI?

Trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ, các ngân hàng Việt Nam đang đứng trước cơ hội và thách thức chưa từng có từ làn sóng trí tuệ nhân tạo (AI). Từ chatbot, eKYC đến phân tích dữ liệu dự đoán hành vi khách hàng hay phát hiện gian lận, AI đang dần trở thành “bộ não số” của ngành ngân hàng, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ và hiệu quả vận hành.

Tại Tọa đàm “Ứng dụng AI trong truyền thông chính sách và sản phẩm, dịch vụ ngân hàng” mới đây, TS. Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam, nhấn mạnh: “Sự bùng nổ của AI mở ra cơ hội đột phá trong nhiều mảng hoạt động ngân hàng, đặc biệt là trong truyền thông chính sách và phát triển sản phẩm, dịch vụ. AI giúp tăng hiệu suất công việc, giảm chi phí, tiết kiệm thời gian và đồng thời nâng cao an toàn hệ thống tài chính.”

Ông Hùng dẫn chứng, các nghiên cứu cho thấy, đến năm 2025, khoảng 45% doanh số bán hàng trong lĩnh vực tài chính ngân hàng sẽ diễn ra hoàn toàn trên nền tảng số, không cần sự hiện diện tại các điểm giao dịch truyền thống. Đây là kết quả của quá trình số hóa sâu rộng, trong đó AI đóng vai trò trung tâm, hỗ trợ phân tích dữ liệu, tự động hóa quy trình và cá nhân hóa trải nghiệm khách hàng.

“AI không chỉ là công cụ hỗ trợ, mà đang trở thành động lực chính để các ngân hàng nâng cấp toàn bộ hệ thống vận hành và dịch vụ khách hàng,” ông Hùng nhấn mạnh.

AI đang trở thành “xương sống” của ngân hàng hiện đại, tạo ra cơ hội tăng trưởng đột phá nhưng cũng là bài toán sống còn về nhân lực, chi phí và pháp lý.

Tuy nhiên, lợi ích lớn đi kèm thách thức không nhỏ. PGS.TS. Phạm Mạnh Hùng, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Khoa học Ngân hàng (Học viện Ngân hàng), cảnh báo, cách mạng công nghệ 4.0 đã tạo ra hàng loạt vị trí công việc mới trong ngành tài chính như Chuyên gia khoa học dữ liệu, Kỹ sư AI/ML, Chuyên gia an ninh mạng, Nhà phát triển Blockchain hay Chuyên gia ngân hàng số.

“Ngành ngân hàng đang đứng trước nguy cơ thiếu hụt trầm trọng nhân lực có trình độ cao, kết hợp kiến thức tài chính và năng lực công nghệ, điều này là tình trạng chung trên toàn cầu,” ông Hùng nhận định. Dự báo đến năm 2030, khoảng 1 tỷ lao động trên toàn thế giới sẽ phải đào tạo lại để thích ứng với sự thay đổi bản chất công việc do công nghệ gây ra.

Ngoài thách thức nhân lực, AI còn tiềm ẩn nhiều rủi ro trong ngân hàng. Chuyên gia chỉ ra các vấn đề liên quan đến bảo mật dữ liệu, quyền riêng tư, nguy cơ lệ thuộc vào thuật toán dẫn đến sai lệch thông tin nếu không được kiểm chứng, cùng với các vấn đề pháp lý và đạo đức khi sử dụng AI. Trong khi đó, hành lang pháp lý hiện nay chưa theo kịp tốc độ phát triển của công nghệ. Thêm vào đó, cơ chế “hộp đen” (black box) của AI, nơi thuật toán ra quyết định mà không minh bạch với người dùng, cũng là rào cản lớn.

Trước thực tế này, TS. Nguyễn Quốc Hùng đề xuất một loạt giải pháp cụ thể để thúc đẩy ứng dụng AI một cách an toàn và hiệu quả. Trước tiên, cần xây dựng và tuân thủ các nguyên tắc đạo đức phát triển AI, đảm bảo tính công bằng, minh bạch và phục vụ con người.

Để kiểm soát các dự án trọng yếu, các ngân hàng nên cân nhắc thành lập Hội đồng Đạo đức AI nội bộ, đồng thời tăng cường hợp tác với các công ty Fintech, viện nghiên cứu và cơ quan quản lý để chia sẻ kinh nghiệm, dữ liệu trong phạm vi cho phép.

Về mặt công nghệ, ngân hàng cần ưu tiên đầu tư vào hệ thống CNTT hiện đại, có khả năng mở rộng và bảo mật cao, làm nền tảng triển khai các ứng dụng AI phức tạp. Song song đó, xây dựng cơ chế, chính sách đặc thù để thu hút và giữ chân chuyên gia AI, khoa học dữ liệu và an ninh mạng.

Không chỉ dừng lại ở chuyên gia, các chương trình đào tạo nội bộ cũng cần được triển khai thường xuyên để nâng cao nhận thức và kỹ năng số cho toàn bộ cán bộ, nhân viên, đảm bảo lực lượng lao động sẵn sàng đón nhận cuộc cách mạng công nghệ.