Chi phí chuyển mục đích đất ở đội hàng tỷ đồng: Bộ NN&MT nói gì?

Thời gian qua, báo chí phản ánh nhiều trường hợp hộ gia đình phải bỏ ra số tiền khổng lồ để chuyển đổi đất. Điển hình là tại phường Hưng Lộc (TP Vinh cũ, Nghệ An), một hộ dân khi chuyển 300m² đất vườn sang đất ở đã phải nộp gần 4,5 tỷ đồng. Nguyên nhân là mức giá đất ở áp dụng tới 15 triệu đồng/m², trong khi giá đất nông nghiệp chỉ 85 nghìn đồng/m² theo bảng giá địa phương. Khoản chênh lệch khổng lồ khiến chi phí nộp thuế và tiền sử dụng đất trở thành gánh nặng ngoài sức tưởng tượng của nhiều hộ gia đình.

Không chỉ ở Nghệ An, tình trạng tương tự còn diễn ra ở nhiều địa phương khác, đặc biệt tại các đô thị, nơi giá đất ở theo bảng giá đã tăng cao gấp hàng chục, thậm chí hàng trăm lần so với đất nông nghiệp.

Trả lời câu hỏi tại họp báo, ông Mai Văn Phấn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đất đai (Bộ NN&MT) cho biết, trước đây, theo Luật Đất đai, có hai loại giá đất là giá đất cụ thể và bảng giá đất, được áp dụng trong các trường hợp thuê đất hoặc chuyển mục đích sử dụng. Tuy nhiên, quá trình thực hiện đã phát sinh bất cập, nhất là với hộ gia đình, cá nhân khi chuyển đất vườn, đất nông nghiệp sang đất ở.

“Chi phí chuyển đổi thường rất cao, trở thành rào cản lớn đối với người dân. Chính phủ đã giao Bộ Tài chính nghiên cứu, đề xuất cơ chế mới, nhằm giảm bớt gánh nặng và đảm bảo tính hợp lý trong nghĩa vụ tài chính”, ông Phấn nhấn mạnh.

Ông Mai Văn Phấn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đất đai thông tin tại họp báo. Ảnh: Nguyễn Hinh.

Theo ông, trong hạn mức được công nhận đất ở, người dân không phải nộp tiền. Nhưng nếu vượt hạn mức thì phải nộp theo quy định, và đây chính là nguyên nhân dẫn tới chi phí cao ở nhiều trường hợp.

Hiện Bộ Tài chính đang lấy ý kiến, tiếp thu phản hồi để hoàn thiện dự thảo nghị quyết. Đặc biệt, Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu Bộ Tài chính khẩn trương đề xuất hệ số điều chỉnh giá đất và báo cáo trước ngày 10/9/2025.

Không chỉ vấn đề giá đất, đại diện Bộ NN&MT cũng nêu loạt khó khăn trong quá trình triển khai Luật Đất đai tại cơ sở. Đầu tháng 8, Bộ đã cử 34 công chức trực tiếp về địa phương hỗ trợ, nhất là trong bối cảnh nhiều tỉnh, thành thực hiện mô hình chính quyền hai cấp sau khi hợp nhất đơn vị hành chính.

Qua khảo sát thực tế tại nhiều địa phương, các đoàn công tác của Bộ NN&MT ghi nhận 3 vướng mắc nổi cộm:

Ở cấp xã, số lượng cán bộ chuyên trách về đất đai vốn đã ít, nay sau khi sáp nhập đơn vị hành chính, khối lượng công việc tăng gấp nhiều lần nhưng lực lượng không được bổ sung kịp thời. Có nơi, một cán bộ địa chính phải “ôm” cả trăm hồ sơ chuyển mục đích, cấp sổ đỏ, giải quyết tranh chấp cùng lúc, dẫn đến tình trạng tồn đọng, người dân chờ đợi nhiều tháng.

Không chỉ thiếu người, thiếu quy trình thống nhất cũng là một rào cản. Sau khi sáp nhập xã, huyện, nhiều nơi vẫn loay hoay trong việc ban hành văn bản hướng dẫn cụ thể. Hệ quả là hồ sơ “chạy lòng vòng” giữa các cơ quan, không rõ ai chịu trách nhiệm cuối cùng, khiến tiến độ xử lý kéo dài.

Đặc biệt, nhiều địa phương chưa hoàn thành cơ sở dữ liệu đất đai liên thông với dịch vụ công trực tuyến, khiến quá trình xử lý thủ tục kéo dài, gây bức xúc cho người dân.

Việc áp dụng chênh lệch quá lớn giữa giá đất nông nghiệp và giá đất ở dẫn đến hệ quả không mong muốn: Người dân ngại chuyển đổi, đất ở thiếu trong khi đất nông nghiệp bỏ hoang hoặc sử dụng sai mục đích.

Bộ NN&MT khẳng định, cùng với Bộ Tài chính, các bộ ngành liên quan đang khẩn trương rà soát để đưa ra phương án tối ưu. Trọng tâm là xây dựng cơ chế tài chính minh bạch, phù hợp mặt bằng thu nhập của người dân, đồng thời vẫn đảm bảo nguồn thu cho ngân sách và hạn chế tình trạng đầu cơ đất đai.

Trong bối cảnh Luật Đất đai sửa đổi đang được triển khai, những điều chỉnh về chính sách giá đất và nghĩa vụ tài chính sẽ là yếu tố then chốt để tạo sự đồng thuận xã hội, tháo gỡ bức xúc kéo dài nhiều năm qua.