Chỉ trong 5 năm, Trung Quốc 'nuốt trọn' thị trường xe điện của một nước láng giềng, các 'ông lớn' trong ngành bất lực đứng nhìn

Chỉ trong vài năm ngắn ngủi, Trung Quốc đã vươn lên kiểm soát gần như toàn bộ thị trường xe điện (EV) tại Nepal, một quốc gia nhỏ bé nhưng đang chuyển đổi xanh nhanh bậc nhất thế giới. Theo Nikkei Asian Review, đây không chỉ là câu chuyện bán xe, mà là cuộc lật đổ ngoạn mục sự thống trị lâu đời của các hãng xe Ấn Độ trên đất Nepal.

Trung Quốc “cắm cờ” trong lĩnh vực xe buýt điện, xe ba bánh,...

Năm 2020, xe điện gần như chưa tồn tại tại Nepal. Doanh số chỉ vỏn vẹn vài trăm chiếc, hạ tầng sạc gần như bằng không. Thế nhưng đến năm tài chính 2023–2024, Nepal đã nhập khẩu hơn 11.700 xe điện bốn bánh, tăng gần gấp ba lần so với năm trước đó và gấp hàng chục lần so với năm 2020. Trong số này, xe từ Trung Quốc chiếm đến 76%, với các thương hiệu như BYD, MG, Xpeng hay Seres trở thành hình ảnh quen thuộc trên đường phố Kathmandu.

Không chỉ giới hạn ở xe cá nhân, các hãng Trung Quốc còn “cắm cờ” trong lĩnh vực xe buýt điện, xe ba bánh và đặc biệt là hạ tầng trạm sạc, một trong những điểm nghẽn từng khiến người dân e ngại EV. Họ đầu tư bài bản từ trung tâm bảo trì, đào tạo kỹ thuật viên bản địa, đến triển khai trạm sạc miễn phí giai đoạn đầu để “mồi thị trường”.

Trong nhiều thập niên, thị trường ô tô Nepal là “sân nhà” của các hãng xe Ấn Độ như Tata, Mahindra nhờ lợi thế địa lý, quan hệ chính trị và văn hóa sâu sắc. Tuy nhiên, làn sóng EV giá rẻ từ Trung Quốc đã đảo ngược trật tự này.

Không chỉ bán xe rẻ hơn 30–40% so với xe Ấn hoặc phương Tây, xe điện Trung Quốc còn có pin lớn, nội thất hiện đại và công nghệ thông minh, những điểm đặc biệt thu hút tầng lớp trung lưu đang phát triển tại Nepal.

Trung Quốc cũng hỗ trợ mạnh mẽ xuất khẩu EV bằng các khoản vay ưu đãi, miễn giảm thuế, và cải thiện hậu cần qua tuyến đường bộ Tây Tạng. Việc cửa khẩu Tatopani tuyến huyết mạch giữa hai nước mở lại năm 2023 sau thời gian dài đóng băng vì COVID-19 đã mở toang cánh cửa cho xe điện Trung Quốc tràn vào.

Trái lại, Ấn Độ gần như bị động trong cuộc chơi. Dù sở hữu nhiều thương hiệu lớn, doanh số EV Ấn Độ tại Nepal chỉ chiếm khoảng 20–25%, chủ yếu là xe giá rẻ. Sự chậm trễ trong xuất khẩu, thiếu hạ tầng sạc và dịch vụ hậu mãi khiến nỗ lực “lội ngược dòng” như liên doanh Tata–Sipradi khó đạt kết quả tức thời trong bối cảnh thị trường tăng trưởng quá nhanh.

Làn sóng EV giá rẻ từ Trung Quốc đã đảo ngược trật tự "sân nhà” của các hãng xe Ấn Độ. (Ảnh minh hoạ)

Sự bùng nổ EV tại Nepal được thúc đẩy bởi ba yếu tố chính: ô nhiễm không khí trầm trọng, nguồn điện thủy lực dồi dào và mục tiêu giảm nhập khẩu nhiên liệu hóa thạch. Xe điện trở thành lựa chọn chiến lược để tiết kiệm chi phí vận hành, cải thiện chất lượng không khí và tăng cường an ninh năng lượng.

Chính phủ Nepal đặt mục tiêu đầy tham vọng: đến năm 2030, 90% doanh số xe cá nhân và 60% xe khách bốn bánh sẽ là xe điện.

Tuy nhiên, sự thống trị của xe Trung Quốc đang tạo ra một hệ sinh thái phụ thuộc ngầm. Phần mềm, pin lithium, linh kiện, thậm chí cả kỹ thuật bảo trì đều phải nhập khẩu từ Trung Quốc. Khi thị phần đã đủ lớn, việc chuyển sang nhà cung cấp khác sẽ rất tốn kém và phức tạp.

Nikkei cảnh báo, nếu chính phủ Nepal không thiết lập tiêu chuẩn an toàn và kiểm định kỹ thuật nghiêm ngặt, nước này có thể trở thành “bãi rác xe điện” với hàng loạt báo cáo liên quan đến lỗi kỹ thuật, thậm chí cháy nổ từ các dòng xe như Seres và MG.

Trong dài hạn, việc phát triển năng lực nội địa từ lắp ráp, sản xuất linh kiện đến đào tạo kỹ sư là điều bắt buộc nếu Nepal không muốn bị trói chặt trong chuỗi cung ứng một chiều.

Sự áp đảo của EV Trung Quốc tại Nepal cho thấy quốc gia này không còn là thị trường, mà là phép thử chiến lược ảnh hưởng toàn diện. (Ảnh minh hoạ)

Nepal đang là “phòng thí nghiệm” cho chiến lược EV của Trung Quốc tại các nước láng giềng. Sự kết hợp giữa sản phẩm giá rẻ, hệ sinh thái trọn gói và đầu tư hạ tầng mạnh mẽ đang cho thấy sức mạnh “trọn gói” mà Bắc Kinh có thể mang tới.

Cuộc cách mạng xe điện tại Nepal không chỉ là một sự thay đổi về thị trường, mà còn là cái nhìn thoáng qua về tương lai của các quốc gia nhỏ nằm sát Trung Quốc, nơi làn sóng EV có thể vừa là cơ hội phát triển bền vững, vừa là cạm bẫy của sự lệ thuộc sâu sắc.