Chưa đến 1% rau trên cả nước đạt chứng nhận VietGAP, Hiệp hội Rau quả hiến kế lọc nguồn hàng

Ý kiến này được nêu tại tọa đàm “Nâng cao chất lượng, an toàn thực phẩm nông sản trong nước” do Báo Tiền Phong tổ chức ngày 23/9.

Các số liệu do Bộ Công Thương dẫn lại tại tọa đàm cho thấy hệ thống phân phối của Việt Nam gồm ba kênh chính: siêu thị, chợ truyền thống và cửa hàng nhỏ lẻ rải rác. Tính đến 31/12/2024, cả nước có 8.274 chợ, 276 trung tâm thương mại và 1.293 siêu thị.

Ông Nguyễn Văn Mười, Phó tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, nhấn mạnh rằng việc tập trung điểm bán sẽ giúp cơ quan quản lý “lọc” được nguồn hàng, kiểm tra giấy tờ, truy xuất nguồn gốc và giảm rủi ro cho người tiêu dùng. Trong khi đó, các điểm bán nhỏ lẻ, chợ cóc nằm rải rác ngoài vỉa hè thường thiếu điều kiện vệ sinh, khó yêu cầu giấy chứng nhận an toàn thực phẩm và dễ xảy ra tình trạng không rõ nguồn gốc.

Việc bán hàng ở vỉa hè, lề đường rất khó để cơ quan quản lý có thể kiểm soát nguồn gốc hàng hóa. Ảnh minh họa

Không chỉ kênh phân phối, nhiều ý kiến tại tọa đàm cũng chỉ ra rằng vấn đề an toàn thực phẩm phải bắt đầu từ khâu sản xuất. Số liệu công bố năm 2024 cho thấy tổng diện tích được chứng nhận VietGAP mới đạt khoảng 150.000 ha cho 6 nhóm cây trồng. Trong đó, diện tích rau đạt chứng nhận chỉ hơn 8.000 ha trên tổng 1,15 triệu ha (chưa đến 1%). Điều này đồng nghĩa hàng loạt sản phẩm lưu thông trên thị trường chưa được sản xuất theo tiêu chuẩn có thể truy xuất và kiểm soát dễ dàng.

Việc siết chặt các điểm bán tự phát có thể giúp giảm rủi ro về an toàn thực phẩm và cải tạo mỹ quan đô thị, nhưng cũng đặt ra bài toán sinh kế cho hàng trăm ngàn hộ kinh doanh nhỏ. Ở nhiều địa phương, chợ cóc, điểm bán vỉa hè là nguồn thu nhập quan trọng, đồng thời là mạng lưới phân phối rau, quả, thực phẩm tới người dân có thu nhập thấp. Do đó, chính sách nếu chỉ dẹp bỏ thô bạo có thể tạo nên phản ứng mạnh và đẩy hàng hóa vào “chợ ngầm” khó kiểm soát hơn. Một số địa phương đã thử mô hình chuyển điểm bán sang chợ tập trung hoặc chợ tạm được quy hoạch lại, nhưng thành công cần điều phối kỹ lưỡng giữa hạ tầng, vốn và hỗ trợ đào tạo người bán.

Tuy nhiên, khi dẹp bỏ hình thức bán hàng vỉa hè, lề đường sẽ đặt ra bài toán sinh kế cho trăm ngàn hộ kinh doanh nhỏ. Ảnh minh họa

Các chuyên gia và đại diện cơ quan quản lý tại tọa đàm đồng tình rằng giải pháp phải là tổng thể:

- Thống nhất đầu mối quản lý an toàn thực phẩm để tránh chồng chéo.

- Ưu tiên đầu tư cải tạo chợ, xã hội hóa hạ tầng nhằm tạo điều kiện cho điểm bán hợp pháp.

- Tăng kiểm soát nguồn hàng từ khâu sản xuất, khuyến khích chứng nhận VietGAP/GlobalGAP và hỗ trợ truy xuất nguồn gốc.

- Hỗ trợ chuyển đổi sinh kế cho tiểu thương qua đào tạo, hỗ trợ tín dụng và mô hình chợ tập trung phù hợp địa phương.