Cuba phá lệ 66 năm với đối tác Việt, tương lai không cần vượt nửa vòng trái đất để mua gạo

Dưới chính sách truyền thống kể từ 1959, tất cả đất đai Cuba thuộc sở hữu nhà nước. Tuy nhiên, từ năm 2024, Havana lần đầu tiên ký hợp đồng thuê ruộng cho công ty tư nhân Agri VMA (Việt Nam) tại Los Palacios, tỉnh Pinar del Rio. Đây là dự án đầu tiên doanh nghiệp nước ngoài được quyền sử dụng đất để trồng trọt, dưới dạng “quyền hưởng dụng”, tức quyền sử dụng và hưởng lợi, không phải sở hữu lâu dài.

Ban đầu dự án thử nghiệm trên diện tích 16 ha với giống lúa lai Việt Nam. Đến năm 2025, diện tích tăng lên hơn 900 ha, trong đó 44 ha đầu tiên đạt sản lượng 296 tấn, tương đương năng suất khoảng 6,75 tấn/ha, gần bằng mức hiệu quả của các trang trại lớn tại Việt Nam (khoảng 8 tấn/ha) và gấp gần 4 lần so với trung bình kết quả trồng lúa ở Cuba năm 2024 (chỉ khoảng 1,7 tấn/ha).

Ngành lúa gạo Cuba đang đối mặt khủng hoảng kéo dài. Năm ngoái, Cuba chỉ sản xuất khoảng 80.000 tấn gạo, chỉ đáp ứng được hơn 11% nhu cầu tiêu dùng nội địa, mức thấp hơn gấp ba lần so với mức sản lượng cách đây 6 năm. Để bù lấp khoảng trống còn lại, chính phủ đã phải chi hơn 300 triệu USD nhập khẩu mỗi năm, một khoản chi phí lớn trong điều kiện ngân sách eo hẹp và chịu ảnh hưởng từ lệnh cấm vận của Hoa Kỳ.

Năm 2025, diện tích trồng lúa tại Cuba tăng lên hơn 900 ha, trong đó 44 ha đầu tiên đạt sản lượng 296 tấn. Ảnh minh họa

Tổng Giám đốc Empresa Agroindustrial de Granos, ông Ariel Garcia Perez, thừa nhận Cuba thiếu nguồn lực căn bản như phân bón, thuốc trừ sâu, giống cây và chuyên gia kỹ thuật. Ông cho biết công ty này chỉ canh tác khoảng 6.000 ha trong tổng số 23.000 ha lúa mà họ quản lý do thiếu vật tư đầu vào và công cụ hỗ trợ.

Với truyền thống hợp tác nông nghiệp lâu dài, Việt Nam được mời tham gia hỗ trợ. Agri VMA đã đưa vào dự án nguồn tài nguyên kỹ thuật: hạt giống lúa lai, phân bón và chuyên gia nông nghiệp, đồng thời tuyển dụng 40 lao động Cuba để vận hành ruộng, thu hoạch, phơi và xay xát. Đây cũng là lần đầu tiên người lao động Cuba làm trực tiếp cho một doanh nghiệp nước ngoài. Ngoài ra, phía Việt Nam có 6 chuyên gia nông nghiệp, trong đó có kỹ sư Trần Trọng Đại, trực tiếp giám sát kỹ thuật trồng và chăm sóc lúa.

Kỹ sư Trần Trọng Đại, trực tiếp giám sát kỹ thuật trồng và chăm sóc lúa tại Cuba. Ảnh minh họa

Theo ông Đại, công nhân Cuba làm việc rất tốt, dù phân bón thiếu trầm trọng buộc nhóm chuyên gia Việt Nam phải mang theo từ ngoài. Dự án thử nghiệm ban đầu tuy nhỏ, chỉ 16 ha, nhưng đến thời điểm hiện tại đã mở rộng lên gần 1.000 ha và có thể sẽ tăng đến 5.000 ha trong ba năm đầu.

Kết quả ban đầu đáng khích lệ, năng suất lúa từ mô hình Việt Nam tại Los Palacios đạt mức cao gấp đôi so với mức trung bình của Cuba. Đối với những vùng đất canh tác kiểu truyền thống, con số này là cuộc cách mạng trong ngành. Nếu Cuba có thể nhân rộng hiệu quả này ra các tỉnh khác, nước này có thể giảm mạnh việc nhập khẩu và từng bước xây dựng nền sản xuất lúa gạo bền vững hơn.

Ông Perez nhấn mạnh mục tiêu không phải nhập gạo từ Việt Nam, mà sản xuất ngay tại Cuba rồi mua lại từ các doanh nghiệp nước ngoài như Agri VMA sẽ rẻ hơn và bớt lệ thuộc nhập khẩu.