Đề xuất ngân hàng không được thu giữ tài sản bảo đảm là ‘nhà ở duy nhất’ khi xử lý nợ xấu

Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đang lấy ý kiến về Dự thảo Nghị định quy định điều kiện tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu được thu giữ.

Theo Dự thảo, tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, tổ chức mua bán và xử lý nợ xấu được quyền thu giữ tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu khi đáp ứng điều kiện quy định tại Điều 198a Luật số 32/2024/QH15 được sửa đổi, bổ sung bởi Luật số 96/2025/QH15 và các điều kiện sau:

a) Tài sản bảo đảm không phải là nhà ở duy nhất của bên bảo đảm.

b) Tài sản bảo đảm không phải là công cụ lao động chủ yếu hoặc duy nhất của bên bảo đảm.

Cụ thể, "nhà ở duy nhất" được NHNN định nghĩa là công trình xây dựng duy nhất thuộc quyền sở hữu của bên bảo đảm nơi bên bảo đảm ở và sinh sống ổn định, lâu dài hoặc thường xuyên sinh sống.

Còn "công cụ lao động chủ yếu hoặc duy nhất" là phương tiện lao động mang lại thu nhập chủ yếu hoặc duy nhất cho bên bảo đảm.

Quy định này cũng được xây dựng trên cơ sở tham khảo kinh nghiệm quốc tế của một số quốc gia như Pháp, Canada, Liên Bang Nga, Đức. Qua rà soát, pháp luật ở các nước trên hầu như chỉ có các quy định hạn chế trong thu giữ tài sản của bên phải thi hành án để thực hiện việc thi hành bản án, quyết định có hiệu lực.

Phạm vi hạn chế được xem xét trên toàn bộ các tài sản của bên phải thi hành án để thanh toán cho người được thi hành án - là các chủ nợ không có bảo đảm. Trong khi đó, đối với các chủ nợ có bảo đảm, tài sản bảo đảm là tài sản đã được xác định tại thời điểm ký thỏa thuận/giao dịch bảo đảm nhưng chỉ có một số ít các quốc gia có điều chỉnh về các hạn chế khi thực hiện thu giữ tài sản bảo đảm bởi chủ nợ có bảo đảm.

Đề xuất ngân hàng không được phép thu giữ nhà ở duy nhất khi xử lý nợ xấu

Ngoài ra, thu nhập chủ yếu hoặc duy nhất của bên bảo đảm được xác định tương ứng với mức lương tối thiểu theo vùng nơi bên bảo đảm sinh sống và làm việc theo quy định của Chính phủ về mức lương tối thiểu đối với người lao động làm việc theo hợp đồng lao động.

Đây được xem là cơ sở khách quan để xác định công cụ lao động có thực sự mang lại nguồn thu nhập tối thiểu cho người bảo đảm hay không. Trường hợp tài sản được chứng minh là công cụ lao động duy nhất giúp tạo ra thu nhập ở mức tối thiểu theo quy định, tổ chức tín dụng sẽ không được phép tiến hành thu giữ.

Trong tờ trình gửi Chính phủ, NHNN nhấn mạnh: “Đối với một số trường hợp như tài sản bảo đảm là công cụ lao động duy nhất mang lại thu nhập tối thiểu cho bên bảo đảm, việc thu giữ tài sản bảo đảm có thể khiến bên bảo đảm càng khó khăn về tài chính cũng như không đảm bảo khả năng nuôi sống bản thân và gia đình; tương tự, việc thu giữ tài sản bảo đảm là nhà ở duy nhất cũng có thể khiến bên bảo đảm và gia đình không còn nơi ở để sinh hoạt”.