Nguyên nhân chính đẩy giá lên là nguồn cung trong nước thu hẹp trong khi nhu cầu vẫn duy trì, đặc biệt trước thời điểm lệnh tạm ngừng nhập khẩu gạo 60 ngày của Philippines có hiệu lực từ ngày 1/9. Philippines, thị trường lớn nhất của gạo Việt Nam trong năm nay ngừng nhập khẩu sẽ tạo ra đợt lo ngại về đơn hàng ngắn hạn và điều chỉnh tồn kho của các doanh nghiệp xuất khẩu.

So sánh trong khu vực cho thấy các nước xuất khẩu lớn có hướng đi khác biệt. Giá gạo 5% tấm của Ấn Độ ở khoảng 371–376 USD/tấn, còn gạo trắng 5% tấm ở mức 363–369 USD/tấn, có dấu hiệu ổn định hoặc nhích nhẹ do nhu cầu mua tăng dần và biến động tiền tệ.

Trong khi đó, giá gạo Thái Lan giảm do tồn kho dồi dào. Một số báo cáo cho biết giá giao dịch cho gạo Thái 5% đã điều chỉnh xuống quanh mức 355–370 USD/tấn tùy loại. Sự phân hóa giá này khiến người mua quốc tế cân nhắc nguồn cung giữa ba nhà xuất khẩu lớn.

Giá gạo Việt Nam lập kỷ lục mới khi bạn hàng lớn nhất có động thái bất ngờ
Giá gạo Việt đã vượt cả Ấn Độ và Thái Lan trong ngày 28/8. Ảnh minh họa

Ngành lúa gạo Việt Nam chịu ảnh hưởng kép. Về ngắn hạn, giá xuất khẩu tăng giúp các doanh nghiệp hưởng lợi về doanh thu khi có hợp đồng. Về trung hạn, các bất ổn về thị trường, nhất là khi một khách hàng lớn như Philippines tạm dừng nhập khẩu có thể làm giảm lượng đơn hàng vào mùa vụ thu hoạch cao điểm (tháng 9–10), gây sức ép lên giá và tâm lý tích trữ. VFA từng đề nghị Bộ Công Thương xem xét, thậm chí can thiệp khi cần thiết để bảo vệ lợi ích của ngành trước các quyết định chính sách gây xáo trộn thị trường.

Với nông dân, biến động giá xuất khẩu đồng nghĩa với rủi ro về kế hoạch sản xuất và thu nhập. Nếu thời điểm giá cao không trùng với mùa thu hoạch quy mô lớn, người bán nhỏ lẻ có thể không thu được lợi như kỳ vọng. Mặt khác, nếu các đối tác lớn chờ đợi nguồn gạo rẻ hơn, nguồn cầu từ thị trường châu Á có thể dịch chuyển, làm thay đổi cân đối cung-cầu trong khu vực.