Trong suốt nhiều thập kỷ, các nhà khoa học đã biết cá heo là loài có trí tuệ vượt trội, sử dụng âm thanh để duy trì sự gắn kết xã hội, săn mồi và phòng vệ. Tuy nhiên, việc thực sự "hiểu" ngôn ngữ của chúng luôn là bài toán hóc búa. Mới đây, Google kết hợp với Viện Công nghệ Georgia và tổ chức Wild Dolphin Project đã tạo ra một bước tiến lớn: mô hình trí tuệ nhân tạo DolphinGemma, giúp con người tiến gần hơn đến giấc mơ trò chuyện với cá heo.

DolphinGemma: Mô hình AI giải mã âm thanh cá heo

Thay vì xử lý ngôn ngữ con người như ChatGPT, mô hình DolphinGemma tiếp nhận và phân tích các tín hiệu âm thanh tự nhiên của cá heo như tiếng huýt gió, tiếng click và các dạng xung âm thanh khác.

DolphinGemma được huấn luyện từ kho dữ liệu đồ sộ thu thập qua nhiều năm nghiên cứu cá heo đốm Đại Tây Dương – loài nổi tiếng với khả năng giao tiếp phức tạp. Các nhà khoa học đã ghi lại chi tiết các hành vi gắn liền với từng âm thanh đặc trưng: từ tiếng huýt gió "chữ ký" trìu mến giữa mẹ và con, những âm thanh gắt gỏng khi xảy ra xung đột, cho tới những tiếng lách cách liên tiếp trong các pha săn mồi hoặc tán tỉnh.

Google phát triển mô hình AI đầu tiên trên thế giới cho phép con người hiểu và giao tiếp với cá heo
Mô hình DolphinGemma tiếp nhận và phân tích các tín hiệu âm thanh tự nhiên của cá heo. Ảnh: Internet

Công nghệ âm thanh tiên tiến mở ra cánh cửa mới

Khác với các nỗ lực trước đây chỉ dừng lại ở việc ghi âm và phân loại âm thanh, DolphinGemma sử dụng công nghệ âm thanh tiên tiến để chuyển tín hiệu của cá heo thành dạng dữ liệu mà AI có thể phân tích sâu hơn. Nhờ đó, mô hình có khả năng nhận diện các mẫu âm thanh lặp lại, xác định mối liên hệ ngữ cảnh và dần tìm ra những quy luật ẩn trong cách giao tiếp của loài vật này.

Đáng chú ý, dù là một mô hình AI phức tạp, DolphinGemma vẫn đủ gọn nhẹ để vận hành trực tiếp trên điện thoại của các nhà nghiên cứu ngoài thực địa, giúp việc thu thập và phân tích dữ liệu diễn ra liên tục, ngay trong môi trường tự nhiên của cá heo.

Tham vọng giao tiếp hai chiều giữa người và cá heo

Mục tiêu trước mắt của dự án là hiểu sâu cách cá heo giao tiếp trong tự nhiên, nơi hành vi và âm thanh có thể được quan sát đồng thời, tránh những sai lệch khi nghiên cứu trong môi trường nuôi nhốt. Về lâu dài, nhóm nghiên cứu còn ấp ủ tham vọng phát triển giao tiếp hai chiều, nơi con người không chỉ hiểu cá heo mà còn có thể "nói" bằng chính ngôn ngữ của chúng.

Tuy nhiên, thách thức phía trước vẫn rất lớn. Cá heo ở các vùng biển khác nhau có thể sở hữu "giọng địa phương", thậm chí là các "ngôn ngữ" khác biệt, điều này có thể gây khó khăn ngay cả giữa các nhóm cá heo, chưa nói đến việc con người hiểu được chúng.