Mặt hàng của Cuba từng xem là ‘xương sống’, làm nên tên tuổi nay rơi vào cảnh lao đao

Theo The Guardian, mùa mía 2025 của Cuba khép lại với sản lượng dự kiến chỉ 165.000 tấn đường – mức thấp kỷ lục kể từ thế kỷ 19. Con số này càng trở nên đáng báo động nếu so sánh với thập niên 1980, khi sản lượng từng đạt tới 8 triệu tấn mỗi năm.

Sự sụt giảm nghiêm trọng đang khiến ngành sản xuất từng niềm tự hào của Cuba đã đứng trước nguy cơ lao đao. Trong khi người dân có thể nhập khẩu đường để tiêu dùng, các nhà máy rượu lại không được phép nhập mật rỉ, nguyên liệu bắt buộc phải có nguồn gốc trong nước.

Nhà máy chưng cất San José thuộc Havana Club, đặt tại San José de las Lajas, tỉnh Mayabeque, Cuba. Ảnh: Tổng hợp

“Đây là con số tồi tệ nhất trong lịch sử hiện đại. Nó phản ánh mức độ khủng hoảng chung của nền kinh tế Cuba,” chuyên gia Michael Bustamante (Đại học Miami) đưa ra nhận định.

Những “ông lớn” quốc tế lao đao

Rum từng được xem là một trong số ít ngành công nghiệp giữ được vị thế toàn cầu của Cuba. Các tập đoàn Diageo, LVMH, Pernod Ricard cùng Island Rum Company đã đầu tư hàng thập kỷ, xây dựng những thương hiệu nổi tiếng như Havana Club, Ron Santiago, Eminente hay Black Tears.

Nhờ hệ thống chưng cất hiện đại, nghệ nhân pha chế lành nghề và kho dự trữ rum lâu năm trong thùng gỗ sồi, rượu Cuba đã tạo được tiếng vang, đặc biệt tại thị trường châu Âu. Tuy nhiên, tình trạng khan hiếm mật rỉ đang phủ bóng u ám lên triển vọng ngành.

Một giám đốc doanh nghiệp giấu tên thừa nhận: “Quý IV năm nay sẽ rất khó khăn. Có thể sẽ không còn rum để chưng cất.”

Từ “xương sống” kinh tế đến bờ vực suy tàn

Đường từng là trụ cột kinh tế Cuba. Sau Cách mạng 1959, lãnh đạo Fidel và Raul Castro đặt mục tiêu 10 triệu tấn vào năm 1970, huy động nửa triệu người cho “trận chiến mía đường”. Dù kế hoạch thất bại, đến cuối thập niên 1980, sản lượng vẫn đạt khoảng 8 triệu tấn/năm.

Thế nhưng, tình trạng thiếu đầu tư cho máy móc và hạ tầng – mà chính quyền Havana cho rằng bắt nguồn từ lệnh cấm vận kéo dài của Mỹ – đã đẩy ngành mía đường vào vòng suy thoái. Từ 133 nhà máy sau cách mạng, nay chỉ còn 14 tồn tại và chưa đến một nửa trong số đó hoạt động.

Hình ảnh những công nhân mệt mỏi vá víu thiết bị cũ kỹ tại nhà máy Enrique Varona là minh chứng rõ rệt cho sự xuống dốc của ngành từng được xem là “niềm kiêu hãnh quốc gia”.

Khai thác mía ở Cuba. Ảnh: Tổng hợp

Khủng hoảng đường đang khiến cả một ngành công nghiệp trụ cột rơi vào tình thế bấp bênh. Các tập đoàn quốc tế từng góp phần đưa rum Cuba ra thế giới giờ cũng đối diện nguy cơ thiếu hàng.

Dù vẫn còn tia hy vọng nhờ các hợp tác quốc tế, giới quan sát cho rằng nếu Havana không sớm vực dậy sản xuất đường, thứ đồ uống gắn liền với văn hóa và bản sắc Cuba – rượu rum – có nguy cơ chỉ còn là hoài niệm.