Nợ xấu nguy cơ mất vốn vọt lên 176.000 tỷ: Điều gì đang diễn ra?

Kinh doanh khởi sắc, nhưng bóng nợ xấu vẫn phủ dài

Ngày 09/06/2025, Vietnam Report công bố danh sách Top 10 Ngân hàng Thương mại Việt Nam uy tín năm 2025, dựa trên nghiên cứu độc lập, phân tích dữ liệu tài chính, hoạt động truyền thông và khảo sát ý kiến khách hàng. Lễ vinh danh chính thức sẽ diễn ra vào tháng 8/2025 tại TP. Hồ Chí Minh, phối hợp giữa Vietnam Report và Báo VietNamNet.

Song song với hoạt động xếp hạng, báo cáo năm nay còn phác họa một bức tranh toàn cảnh về ngành ngân hàng Việt Nam trong quý I/2025 – nơi tăng trưởng vẫn duy trì tích cực nhưng nợ xấu lại nổi lên như một rủi ro mang tính hệ thống.

Theo thống kê của Vietnam Report, trong nhóm 27 ngân hàng đại chúng, tổng thu nhập hoạt động quý I đạt hơn 165.000 tỷ đồng, lợi nhuận sau thuế khoảng 66.000 tỷ đồng – tăng lần lượt 9,3% và 15,3% so với cùng kỳ 2024. Toàn ngành không ghi nhận ngân hàng nào báo lỗ, đánh dấu sự cải thiện rõ nét so với cuối năm trước.

Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng sức khỏe tài chính không thể chỉ đo bằng lợi nhuận ngắn hạn. Trong bối cảnh nợ nhóm 5 – nợ có khả năng mất vốn – tiếp tục tăng nhanh và khung pháp lý xử lý nợ xấu còn nhiều khoảng trống, ngành ngân hàng đứng trước yêu cầu cấp bách: kiểm soát rủi ro tín dụng để giữ vững ổn định hệ thống trong giai đoạn tăng trưởng mới.

Ngành ngân hàng khép lại năm 2024 với một bản tổng kết tài chính nhiều điểm sáng. Tăng trưởng tín dụng đạt 15,08%, tương đương 2,1 triệu tỷ đồng bơm ra nền kinh tế. Lợi nhuận sau thuế toàn ngành tăng mạnh 16,8%, đạt hơn 260.000 tỷ đồng – gấp bốn lần tốc độ tăng trưởng của năm 2023. Tổng tài sản tại một số ngân hàng lớn lần đầu vượt mốc 1 triệu tỷ đồng.

Tuy nhiên, mặt trái của tăng trưởng tín dụng nhanh là sức ép nợ xấu trở lại, đặc biệt khi mặt bằng lãi suất thấp kéo dài trong khi nền kinh tế thực vẫn còn nhiều ngổn ngang.

Tính đến cuối quý I/2025, tổng nợ xấu toàn hệ thống đã vượt 300.000 tỷ đồng, tăng 16,8% so với cùng kỳ và tăng 13,4% so với đầu năm. Đáng lo ngại hơn, nợ nhóm 5 – nợ có khả năng mất vốn – chiếm tới hơn 176.000 tỷ đồng, tương đương 1,25% tổng dư nợ cho vay khách hàng.

Nguồn: Vietnam Report

Cảnh báo hậu Thông tư 02: Rủi ro phân loại lại nợ xấu

Sự gia tăng nợ xấu trong quý I/2025 có nguyên nhân đáng kể từ việc Thông tư 02/2023/TT-NHNN chính thức hết hiệu lực vào ngày 01/01/2025. Nhiều khoản vay trước đây được giữ nguyên nhóm nhờ chính sách hỗ trợ đã buộc phải phân loại lại theo thực trạng tài chính của khách hàng, khiến áp lực chuyển nhóm nợ tăng mạnh.

Tỷ lệ nợ từ nhóm 2 đến nhóm 5 đã giảm từ mức đỉnh 4,72% trong quý II/2023 xuống còn 3,75% vào quý I/2025. Tuy nhiên, cấu trúc nội tại của nợ xấu thay đổi theo hướng tiêu cực, với tỷ trọng nợ nhóm 5 gia tăng mạnh. Một số ngân hàng vẫn duy trì tỷ lệ nợ xấu trên 4%, thậm chí có trường hợp trên 14%, dù đã cải thiện nhiều so với con số trên 35% cùng kỳ năm ngoái.

Trong nỗ lực ứng phó với rủi ro tín dụng, các ngân hàng đã chủ động tăng trích lập dự phòng. Tổng dự phòng rủi ro tín dụng trong quý I/2025 đạt 253.000 tỷ đồng, tỷ lệ bao phủ nợ xấu (LLR) đạt 84,4%. Tuy nhiên, con số này vẫn dưới ngưỡng an toàn 100%, và chưa phục hồi kể từ khi suy giảm từ quý III/2023.

Sự phân hóa cũng thể hiện rõ: nhóm ngân hàng lớn với tổng tài sản trên 1 triệu tỷ đồng vẫn duy trì LLR trên 125%, trong khi các ngân hàng quy mô dưới 300.000 tỷ đồng chỉ đạt mức 38%, dù đã phục hồi từ mức đáy 29% trong quý II/2024.

Chi phí trích lập dự phòng trong năm 2024 đã tăng 13,1% so với năm trước, đạt 163.200 tỷ đồng, làm biên lãi ròng (NIM) đi ngang dù thu nhập lãi thuần tăng hơn 15%.

Sau khi Nghị quyết 42/2017/QH14 hết hiệu lực, hệ thống ngân hàng hiện không còn cơ chế đặc thù để thu giữ và xử lý tài sản bảo đảm. Luật Các Tổ chức Tín dụng sửa đổi năm 2024 chưa kế thừa nội dung này, khiến tiến độ xử lý nợ xấu có nguy cơ chậm lại.

Ngân hàng Nhà nước đang lấy ý kiến để hoàn thiện dự thảo sửa đổi luật. Giới chuyên gia kỳ vọng những cơ chế đặc biệt mới sẽ sớm được ban hành nhằm hỗ trợ TCTD xử lý nợ, giảm áp lực dự phòng và thúc đẩy dòng tiền quay trở lại nền kinh tế.

Mặc dù các chỉ số tài chính ngắn hạn của ngành ngân hàng đang tích cực, nhưng nợ xấu, đặc biệt là nợ có khả năng mất vốn, đã trở thành thách thức sống còn trong chiến lược ổn định hệ thống tài chính. Việc xử lý dứt điểm hàng trăm nghìn tỷ đồng nợ xấu sẽ không chỉ cải thiện bảng cân đối tài sản mà còn mở ra dòng vốn thực chất phục vụ tăng trưởng, thay vì để vốn bị chôn trong các khoản vay mất khả năng thu hồi.

Dù vậy, để giải quyết được nợ xấu không thể chỉ trông vào nỗ lực riêng của từng ngân hàng. Sự phối hợp từ các cơ quan quản lý, chính sách vĩ mô và hành lang pháp lý đủ mạnh là điều kiện cần thiết, đặc biệt trong giai đoạn nền kinh tế Việt Nam đang hướng tới mục tiêu tăng trưởng GDP trên 8% và trở thành nước thu nhập cao vào năm 2045.