PMI bất ngờ vượt ngưỡng 50 sau 4 tháng: Phép thử cho sức bật của ngành sản xuất Việt Nam?

Theo báo cáo công bố ngày 1/4/2025 của Công ty S&P Global Market Intelligence, chỉ số Nhà quản trị Mua hàng (PMI ) ngành sản xuất Việt Nam đạt 50,5 điểm trong tháng 3. Đây là mức tăng đáng chú ý sau bốn tháng liên tiếp nằm dưới ngưỡng 50 – mốc được xem là ranh giới giữa mở rộng và thu hẹp sản xuất. Sự phục hồi nhẹ này cho thấy điều kiện kinh doanh đã cải thiện phần nào vào cuối quý I/2025, phản ánh qua các chỉ số cấu phần như đơn đặt hàng mới, sản lượng, việc làm, thời gian giao hàng và hàng tồn kho. Tuy nhiên, mức tăng chưa thực sự mạnh mẽ, khiến giới phân tích vẫn giữ tâm lý thận trọng khi đánh giá tính bền vững của đà phục hồi hiện tại.

Diễn biến chỉ số PMI ngành sản xuất Việt Nam từ tháng 01/2024 đến tháng 03/2025. Nguồn: S&P Global Market Intelligence.

Sản lượng đi lên nhờ đơn hàng nội địa, nhưng xuất khẩu tiếp tục là điểm nghẽn

Sản lượng ngành sản xuất tăng trưởng trở lại trong tháng 3, chấm dứt chuỗi ba tháng giảm liên tiếp. Đây cũng là mức cải thiện mạnh nhất kể từ tháng 8/2024. Theo dữ liệu từ S&P Global, đà tăng này chủ yếu được thúc đẩy bởi sự hồi phục của số lượng đơn đặt hàng mới từ thị trường nội địa. Các doanh nghiệp tham gia khảo sát cho biết hàng tồn kho đầu vào đủ đầy và điều kiện giao hàng được cải thiện, tạo thuận lợi cho việc đẩy mạnh sản xuất đáp ứng nhu cầu trong nước.

Trái lại, hoạt động xuất khẩu tiếp tục lao dốc. Tháng 3 là tháng thứ năm liên tiếp ghi nhận sự sụt giảm của số lượng đơn đặt hàng xuất khẩu mới, và mức giảm lần này là sâu nhất kể từ tháng 7/2023. Đặc biệt, nhiều doanh nghiệp cho biết đơn hàng từ Trung Quốc đại lục – thị trường xuất khẩu quan trọng của Việt Nam – đã giảm đáng kể. Điều này cho thấy nhu cầu toàn cầu vẫn đang chịu ảnh hưởng tiêu cực từ xung đột địa chính trị, bảo hộ thương mại và xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng.

Trong bối cảnh này, tâm lý kinh doanh dù vẫn nghiêng về lạc quan nhưng không thật sự mạnh mẽ. Chỉ số kỳ vọng về sản lượng trong 12 tháng tới đã giảm nhẹ so với tháng trước và vẫn thấp hơn mức trung bình dài hạn. Nhiều doanh nghiệp đang theo đuổi chiến lược “chờ xem” để đánh giá xu hướng thực sự của thị trường trước khi đưa ra quyết định đầu tư mở rộng sản xuất.

Doanh nghiệp co mình phòng thủ: Cắt giảm nhân sự, kiểm soát mua hàng

Một điểm đáng chú ý khác trong báo cáo PMI tháng 3 là sự tiếp diễn xu hướng cắt giảm lao động. Đây là tháng thứ sáu liên tiếp số lượng nhân công trong ngành sản xuất giảm, mặc dù mức giảm lần này là nhẹ nhất kể từ đầu năm. Nguyên nhân chủ yếu là do đơn hàng yếu kéo dài khiến doanh nghiệp chưa dám tuyển dụng trở lại. Tình trạng nghỉ việc tự nguyện cũng góp phần vào sự sụt giảm lực lượng lao động.

Hoạt động mua hàng hóa đầu vào cũng giảm sau bốn tháng liên tục tăng. Điều này cho thấy doanh nghiệp đang áp dụng chiến lược kiểm soát tồn kho chặt chẽ hơn trong bối cảnh nhu cầu còn nhiều biến động. Theo S&P Global, một số doanh nghiệp cho rằng lượng nguyên vật liệu mua trong quý trước đủ để duy trì sản xuất trong ngắn hạn, nên hiện không có động lực tăng mua thêm.

Tồn kho hàng mua và hàng thành phẩm đều tiếp tục giảm trong tháng 3. Tuy nhiên, mức giảm tồn kho nguyên vật liệu là thấp nhất kể từ tháng 8/2024, phản ánh sự điều chỉnh hợp lý thay vì cắt giảm đột ngột. Trong khi đó, thời gian giao hàng từ nhà cung cấp tiếp tục kéo dài do chậm trễ trong vận chuyển quốc tế, nhưng mức độ trì hoãn đã giảm đáng kể và hiện là thấp nhất trong bảy tháng qua. Điều này cho thấy chuỗi cung ứng đang dần ổn định trở lại.

Chi phí đầu vào hạ nhiệt, giá bán tiếp tục giảm: Cơ hội hay thách thức mới?

Một trong những tín hiệu tích cực rõ rệt trong tháng 3 là tốc độ tăng chi phí đầu vào đã chậm lại. Theo dữ liệu của S&P Global, đây là mức tăng thấp nhất trong chuỗi 20 tháng tăng giá liên tục. Nguyên nhân chủ yếu là do nhu cầu đầu vào yếu khiến nhà cung cấp buộc phải giảm giá để giữ khách hàng. Ngoài ra, giá nhập khẩu một số nguyên liệu chủ lực đã hạ nhiệt nhờ thị trường hàng hóa toàn cầu ổn định hơn.

Tuy nhiên, áp lực cạnh tranh trong nước lại khiến các doanh nghiệp tiếp tục phải giảm giá bán đầu ra. Tháng 3 là tháng thứ ba liên tiếp chỉ số giá bán hàng hóa giảm. Mức giảm không lớn nhưng cho thấy doanh nghiệp đang ưu tiên duy trì thị phần thay vì tối đa hóa lợi nhuận. Trong ngắn hạn, đây là cách để thúc đẩy tiêu thụ, nhưng nếu kéo dài có thể gây bào mòn biên lợi nhuận và cản trở đầu tư cho đổi mới sản xuất.

Theo ông Andrew Harker, Giám đốc Kinh tế tại S&P Global Market Intelligence: “Ngành sản xuất của Việt Nam bắt đầu hoạt động mạnh mẽ hơn vào tháng 3 khi sản lượng và số lượng đơn đặt hàng mới tăng lần đầu vào năm 2025 tính đến nay. Hy vọng các công ty sẽ có thể tiếp tục thành công hơn trong những tháng tới dựa trên những cải thiện này. Tuy nhiên, hiện các nhà sản xuất vẫn còn khá thận trọng, từ đó ngần ngại tuyển dụng thêm nhân viên hay mua thêm hàng hóa đầu vào. Điều này có thể phản ánh một môi trường quốc tế bất ổn, với số đơn đặt hàng xuất khẩu mới giảm mạnh trong tháng 3”.

Việc PMI vượt ngưỡng 50 sau bốn tháng giảm liên tiếp là tín hiệu tích cực về mặt kỹ thuật. Tuy nhiên, mức 50,5 điểm vẫn thấp hơn so với trung bình dài hạn của chỉ số PMI ngành sản xuất Việt Nam giai đoạn 2011–2024 (khoảng 51–52 điểm). Điều này cho thấy đà phục hồi hiện tại còn yếu, thiếu lực đẩy mạnh từ khu vực xuất khẩu và niềm tin doanh nghiệp.

Để ngành sản xuất có thể chuyển mình thực sự, các chính sách hỗ trợ từ Nhà nước là điều kiện tiên quyết. Môi trường lãi suất thấp, tăng đầu tư công, cải cách thủ tục hành chính, đẩy mạnh xúc tiến thương mại và logistics sẽ tạo đòn bẩy để khơi thông năng lực sản xuất trong nước. Bên cạnh đó, cần tận dụng tối đa các hiệp định thương mại tự do (FTA) và cơ hội từ sự dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu để gia tăng đơn hàng xuất khẩu trong các tháng tới.

Tóm lại, PMI tháng 3/2025 vượt mốc 50 điểm cho thấy ngành sản xuất Việt Nam đang bước vào giai đoạn ổn định tương đối sau thời gian dài chật vật. Nhưng để vượt lên khỏi vùng “bình phục kỹ thuật” và bước vào chu kỳ tăng trưởng thực chất, nền kinh tế cần thêm lực kéo từ thị trường quốc tế, chính sách nội địa hợp lý và đặc biệt là tâm lý tự tin hơn từ chính cộng đồng doanh nghiệp. Phục hồi chỉ bắt đầu bằng một con số, nhưng sẽ cần rất nhiều yếu tố để trở thành xu hướng dài hạn.