Tác động của Nghị định định 2025 về kinh doanh xăng dầu theo dự thảo sắp ban hành đối với PLX và OIL

Dự thảo Nghị định về kinh doanh xăng dầu từ Bộ Công Thương Việt Nam (MoIT), khi tiến tới ban hành vào năm 2025, sẽ ảnh hưởng rất tích cực đến các doanh nghiệp như Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex, mã cổ phiếu PLX) và Tổng Công ty Dầu Việt Nam (PV Oil, mã cổ phiếu OIL), hai doanh nghiệp lớn chiếm lĩnh thị trường xăng dầu Việt Nam.

Mặc dù văn bản cuối cùng của nghị định vẫn đang được xem xét tính đến ngày 7/3/2025, các điều khoản được đề xuất dựa trên các bản dự thảo và thảo luận với các bên liên quan cho thấy một số lợi ích tiềm năng cho các công ty này, tận dụng quy mô, cơ sở hạ tầng và vị thế thị trường của họ.

Dưới đây là phân tích chi tiết về những lợi ích có thể có cho PLX và OIL khi nghị định được ban hành.

1. Củng cố vị thế thị trường cho các thương nhân đầu mối

Dự thảo nghị định củng cố vai trò của các thương nhân đầu mối—như PLX và OIL, những công ty có thể trực tiếp nhập khẩu nhiên liệu hoặc mua từ các nhà máy lọc dầu trong nước—so với các nhà phân phối nhỏ hơn.

Một điều khoản quan trọng duy trì rằng chỉ các thương nhân đầu mối mới được phép nhập nguồn nhiên liệu trực tiếp, trong khi các nhà phân phối phải mua từ họ, không được giao dịch lẫn nhau.

Hạn chế này, xuất hiện trong các bản dự thảo từ tháng 4 năm 2024, tăng cường quyền kiểm soát của PLX và OIL đối với chuỗi cung ứng.

- Lợi ích cho PLX: Với 50% thị phần và 5.500 cửa hàng trên toàn quốc, mạng lưới rộng lớn và khả năng lưu trữ (hơn 2,2 triệu mét khối) của PLX giúp công ty này chiếm ưu thế trong phân phối nhiên liệu. Cơ cấu của nghị định có thể mở rộng biên lợi nhuận của PLX bằng cách cho phép công ty này áp đặt điều kiện với các nhà phân phối, củng cố vị trí dẫn đầu.

PLX chiếm hơn 50% thị phần và 5.500 cửa hàng trên toàn quốc, trong đó 2.700 cửa hàng do PLX sở hữu

- Lợi ích cho OIL: Sở hữu 23% thị phần với 838 cửa hàng, OIL cũng được hưởng lợi với tư cách là thương nhân đầu mối. Công ty mẹ là PetroVietnam đảm bảo nguồn cung ổn định từ các nhà máy lọc dầu trong nước như Dung Quất và Nghi Sơn, mang lại lợi thế cạnh tranh cho OIL trong việc đảm bảo và phân phối lại nhiên liệu.

Tiền lệ lịch sử ủng hộ điều này: sau khi các bản dự thảo ban đầu xuất hiện vào tháng 3 năm 2024, cổ phiếu PLX tăng 30% và cổ phiếu OIL tăng vọt hơn 50% trong vòng hai tháng, phản ánh niềm tin của nhà đầu tư vào vị thế được củng cố của họ.

2. Lợi thế cạnh tranh tăng cường nhờ yêu cầu cơ sở hạ tầng

Dự thảo đề xuất tăng yêu cầu lưu trữ nhiên liệu từ 20 lên 30 ngày cung ứng, điều này làm tăng chi phí hoạt động nhưng có lợi cho các công ty đã có sẵn cơ sở hạ tầng. Điều này phù hợp với mục tiêu an ninh năng lượng của Việt Nam và giảm phân mảnh thị trường.

- Lợi ích cho PLX: Hệ thống cảng và kho hiện đại, hơn 570 km đường ống dẫn dầu, đội tàu vận tải biển với sức chở trên 510.000 DWT và 1.000 xe bồn của PLX khiến công ty này sẵn sàng đáp ứng yêu cầu này. Các đối thủ nhỏ hơn thiếu tài sản như vậy có thể gặp khó khăn, nhường thị phần cho PLX.

- Lợi ích cho OIL: Dù nhỏ hơn PLX, OIL được hưởng lợi từ sự hỗ trợ hậu cần của PetroVietnam, bao gồm quyền tiếp cận sản lượng từ nhà máy lọc dầu và mạng lưới vận chuyển. Điều này giảm bớt gánh nặng chi phí tuân thủ, giúp OIL duy trì khả năng cạnh tranh.

Các nhà phân tích từ Ngân hàng Đầu tư Maybank vào giữa năm 2024, đã lưu ý rằng các quy định như vậy có lợi cho các thương nhân quy mô lớn, nâng cao hoạt động bán lẻ và sự thống trị thị trường của PLX và OIL.

Tính hết 2024 OIL có 838 cửa hàng bán lẻ, chiếm 23% thị phần

3. Tăng trưởng biên lợi nhuận từ giảm phân mảnh thị trường

Bằng cách hạn chế giao dịch chéo giữa các nhà phân phối và nhấn mạnh vai trò của thương nhân đầu mối, nghị định nhằm đơn giản hóa chuỗi giá trị. Điều này giảm sự phân mảnh, nơi các doanh nghiệp nhỏ hạ giá cạnh tranh, và tăng sức mạnh thương lượng của PLX và OIL.

- Lợi ích cho PLX: Với hơn 70% doanh thu nhiên liệu trong nước do PLX và OIL kiểm soát, thị phần 50% của PLX và 23% cho OIL (tính đến những năm gần đây) có thể tăng thêm. Khả năng đàm phán các điều khoản ưu đãi với nhà máy lọc dầu và nhà phân phối giúp tăng lợi nhuận.

- Lợi ích cho OIL: Sự tích hợp của OIL với hoạt động thượng nguồn của PetroVietnam đảm bảo nguồn cung ổn định, cho phép công ty này tận dụng sự cạnh tranh giảm từ các nhà phân phối nhỏ hơn. Điều này có thể nâng cao biên lợi nhuận của OIL, vốn thường hẹp hơn PLX do mạng lưới bán lẻ nhỏ hơn.

4. Tăng tính linh hoạt trong định giá

Bản dự thảo thứ hai (tháng 4 năm 2024) đề xuất giảm sự can thiệp của nhà nước vào giá cả, cho phép các thương nhân đầu mối và nhà phân phối tự định giá bán trong phạm vi công thức quy định, thay vì tuân theo giá cố định do chính phủ đặt ra. Thay đổi này, vẫn đang được xem xét trong Dự thảo số 04 (tháng 10 năm 2024), nhằm thúc đẩy cạnh tranh và định giá theo thị trường.

- Lợi ích cho PLX: Là doanh nghiệp dẫn đầu thị trường, PLX có thể tận dụng sức mạnh thương hiệu và lợi thế quy mô để tối ưu hóa giá cả, có khả năng tăng biên lợi nhuận. Khả năng cung cấp nhiên liệu chất lượng cao (ví dụ, dầu diesel Euro 5) với giá cạnh tranh có thể thu hút thêm khách hàng, tăng doanh thu.

- Lợi ích cho OIL: OIL, với trọng tâm là hiệu quả chi phí và sự tích hợp với chuỗi cung ứng của PetroVietnam, có thể điều chỉnh giá để vượt qua các đối thủ nhỏ hơn, mở rộng sự hiện diện bán lẻ và lợi nhuận.

Các chi phí kinh doanh và biên lợi nhuận quy định cao hơn trong nghị định (so với mức hiện tại theo Nghị định 83/2014) càng tăng cường sự linh hoạt này, mang lại lợi ích trực tiếp cho các doanh nghiệp lớn có tài chính vững mạnh.

Chứng khoán Vietcap kỳ vọng nghị định 2025 về kinh doanh xăng dầu sẽ được banh hành trong nửa đầu năm 2025 dự kiến sẽ có tác động tích cực lên lợi nhuận của các doanh nghiệp phân phối xăng dầu.

Nghị định mới sẽ cho phép các nhà phân phối xăng dầu tự định giá và chuyển từ cơ chế giá cơ sở sang cơ chế giá trần, sẽ giúp cải thiện biên lợi nhuận của các nhà phân phối xăng dầu.

Trong giai đoạn từ năm 2015-2023, biên lợi nhuận hoạt động trung bình của các quốc gia áp dụng cơ chế giá thị trường và giá trần lần lượt là 3% và 3,9%, trong khi biên lợi nhuận hoạt động trung bình của Petrolimex là 2,1% và của PV OIL là 0,6%.

Vietcap cho rằng việc chuyển đổi sang cơ chế giá trần sẽ giúp cải thiện biên lợi nhuận hoạt động của Petrolimex và PV OIL, từ đó phục hồi về mức trước đại dịch COVID-19 và có khả năng sẽ tăng lên mức tiệm cận với mức biên lợi nhuận hoạt động 3.0%-3.9% của các công ty cùng ngành trong khu vực.

Với mức doanh thu hàng năm khoảng 300.000 tỷ/năm của PLX, 150.000 tỷ/năm của OIL (có thể tăng them 10-15% mỗi năm thời gian tới), với giả định biên lợi nhuận hoạt động khoảng 2-3% thì mỗi năm PLX có thể lãi 6.000-10.000 tỷ, OIL có thể lãi 3.000-5.000 tỷ/năm từ con số khoảng hơn 3.000 tỷ với PLX và 600-1000 tỷ với OIL ở giai đoạn 2023-2024.

5. Hỗ trợ mở rộng chiến lược và đổi mới

Bối cảnh rộng lớn hơn của nghị định—phù hợp với Nghị quyết 55 về chiến lược năng lượng—khuyến khích sử dụng nhiên liệu sạch hơn và chuyển đổi số, những lĩnh vực mà PLX và OIL đã tham gia. PLX tiên phong trong dầu diesel Euro 5 và hóa đơn điện tử, trong khi OIL tận dụng các sáng kiến LNG của PetroVietnam.

- Lợi ích cho PLX: Các khoản đầu tư của PLX vào nhiên liệu tiêu chuẩn cao và nền tảng số (ví dụ, thanh toán không tiền mặt tại 2.700 trạm) phù hợp với định hướng hiện đại hóa của nghị định, nâng cao thương hiệu và cơ sở khách hàng. Chiến lược 2022-2030 của PLX nhằm trở thành tập đoàn năng lượng lớn nhận được sự hỗ trợ từ Nghị định mới.

- Lợi ích cho OIL: Quyền tiếp cận nhập khẩu LNG của PetroVietnam (ví dụ, 70.000 tấn vào năm 2023) định vị OIL để đa dạng hóa vào thị trường năng lượng sạch hơn, có thể được hỗ trợ bởi khung pháp lý tiến bộ của nghị định.

Những hạn chế tiềm ẩn

Mặc dù lợi ích là đáng kể, các vấn đề chưa được giải quyết như Quỹ Bình ổn Giá Xăng dầu gây tranh cãi, mà doanh nghiệp phản đối có thể làm giảm lợi ích nếu được giữ lại.

Ngoài ra, các yêu cầu tuân thủ nghiêm ngặt hơn (ví dụ, hóa đơn điện tử, tiêu chuẩn khí thải) có thể làm tăng chi phí, dù hệ thống hiện có của PLX và OIL giảm thiểu rủi ro này so với các công ty nhỏ hơn.

Kết luận

Khi được ban hành, Nghị định 2025 về kinh doanh xăng dầu có khả năng mang lại lợi ích cho PLX và OIL bằng cách củng cố vai trò dẫn dắt thị trường của họ với tư cách là thương nhân đầu mối, cấp quyền linh hoạt định giá, tận dụng cơ sở hạ tầng, giảm phân mảnh thị trường và hỗ trợ tăng trưởng chiến lược, góp phần đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.

PLX, với quy mô lớn hơn và mạng lưới bán lẻ rộng, sẽ được hưởng lợi nhiều nhất, trong khi OIL được lợi từ mối quan hệ với PetroVietnam và hiệu quả chi phí.

Những lợi thế này có thể thúc đẩy đà tăng mạnh mẽ của PLX và OIL trong năm nay và những năm tiếp theo khi thị trường đánh giá cao vị thế dẫn dắt thị trường và lợi thế cạnh tranh được nâng cao của họ trong ngành xăng dầu Việt Nam.