Tuyến đường sắt cao tốc Bắc Kinh - Thượng Hải: Minh chứng cho mô hình Nhà nước - tư nhân cùng thắng

Thành công của tuyến đường sắt cao tốc Bắc Kinh - Thượng Hải

Tuyến đường sắt cao tốc Bắc Kinh - Thượng Hải là một trong những dự án hạ tầng lớn nhất của Trung Quốc, kết nối hai trung tâm kinh tế trọng điểm là Vành đai Bột Hải và vùng Đồng bằng sông Dương Tử. Với chiều dài 1.318km, tuyến này đi qua nhiều tỉnh thành, phục vụ trên 200 triệu hành khách mỗi năm.

Dự án chính thức khởi công vào tháng 4/2008 sau hơn một thập kỷ thảo luận. Đây là công trình có “mức đầu tư lớn nhất, kỹ thuật cao nhất và trình độ xây dựng tiên tiến nhất” thời điểm bấy giờ. Mặc dù kế hoạch ban đầu dự kiến thi công trong 5 năm, dự án đã hoàn thành chỉ sau 3,5 năm và đưa vào khai thác từ năm 2011.

Tuyến đường sắt này cho phép các đoàn tàu vận hành với tốc độ thương mại trung bình 330km/h và tốc độ tối đa lên tới 380 km/h. Hành trình không dừng nối Bắc Kinh - Thượng Hải được rút ngắn xuống còn hơn 4 giờ, thay vì 13 giờ như trước.

Đáng chú ý, mô hình đầu tư theo hình thức công - tư (PPP). Beijing-Shanghai High Speed Railway Co Ltd chịu trách nhiệm triển khai và vận hành dự án, với tổng vốn đầu tư khoảng 220,9 tỷ nhân dân tệ (tương đương 32 tỷ USD).

Ảnh minh họa

Không chỉ là công trình hạ tầng mang tính chiến lược, tuyến Bắc Kinh - Thượng Hải còn là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội dọc tuyến. Hơn 1/4 dân số Trung Quốc sinh sống gần trục đường này, đóng góp khoảng 10,2% sản lượng vận tải hành khách và 7,2% hàng hóa toàn quốc. Tuyến cũng trở thành động lực phát triển du lịch và gia tăng kết nối vùng giữa các thành phố trọng điểm.

Sau hơn một thập kỷ vận hành, tuyến đường sắt này đã chứng minh tính khả thi về mặt kỹ thuật và vận hành.

Niêm yết để giảm bớt áp lực vốn

Không chỉ thành công về mặt công nghệ, tuyến đường sắt cao tốc Bắc Kinh - Thượng Hải còn cho thấy hiệu quả từ mô hình quản lý hiện đại. Thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào ngân sách nhà nước, dự án được triển khai theo hình thức đối tác công - tư (PPP), huy động nguồn vốn từ cả khu vực công và tư nhân.

Đến tháng 1/2020, doanh nghiệp vận hành tuyến là Beijing-Shanghai High Speed Railway Co Ltd đã chính thức niêm yết trên Sở Giao dịch Chứng khoán Thượng Hải với mã chứng khoán 601816. Trong đợt IPO, công ty phát hành 6,29 tỷ cổ phiếu với giá 4,88 nhân dân tệ mỗi cổ phiếu, thu về 30,7 tỷ nhân dân tệ (khoảng 4,5 tỷ USD). Tính đến nay, vốn hóa thị trường của doanh nghiệp này đã đạt 295 tỷ nhân dân tệ (tương đương khoảng 41 tỷ USD), với gần 31% cổ phần tự do chuyển nhượng và chính sách chi trả cổ tức tiền mặt đều đặn hàng năm, mang lại lợi ích cho cổ đông.

Diễn biến giá cổ phiếu của công ty vận hành tuyến đường sắt cao tốc Bắc Kinh - Thượng Hải

Tại Việt Nam, tuyến đường sắt cao tốc Bắc - Nam đang trong giai đoạn chuẩn bị triển khai, với tổng mức đầu tư ước tính lên tới 67 tỷ USD. Quốc hội đã thống nhất để Nhà nước giữ vai trò chủ đầu tư, song thời gian gần đây, một số tập đoàn tư nhân lớn như VinSpeed (Vingroup) và THACO đã đề xuất được tham gia thực hiện dự án. Đột phá đến từ việc tư nhân "gánh" hơn 12 tỷ USD nguồn vốn cho Nhà nước, đồng thời thực hiện trong 5 - 7 năm thay vì 10 năm.

Từ kinh nghiệm của Trung Quốc, câu hỏi đặt ra là: Liệu Việt Nam có nên mạnh dạn áp dụng mô hình PPP, thậm chí cân nhắc niêm yết doanh nghiệp vận hành đường sắt để huy động nguồn lực xã hội hóa, giảm áp lực ngân sách và tăng tính hiệu quả đầu tư?