Theo báo cáo của Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA), để bù đắp, Nga đã nhanh chóng chuyển trọng tâm sang các thị trường châu Á, trong đó có Trung Quốc, Ấn Độ và Hàn Quốc.

Số liệu cho thấy, lượng than Nga xuất khẩu sang châu Âu giai đoạn 2020 - 2024 giảm hơn một nửa. Ngược lại, Ấn Độ đã tăng gấp đôi nhập khẩu, trong khi Trung Quốc nổi lên là đối tác lớn nhất, chiếm hơn 50% tổng xuất khẩu than của Nga trong năm 2024. Sự dịch chuyển này diễn ra sau khi Liên minh châu Âu (EU) áp đặt lệnh cấm nhập than Nga có hiệu lực đầy đủ từ tháng 8/2022, buộc Moscow tái cơ cấu chiến lược thương mại năng lượng.

Bị châu Âu quay lưng với lệnh cấm nhập khẩu, Nga lập tức xoay trục sang châu Á, tìm thấy ‘cứu tinh’ cho mặt hàng then chốt
Trong 5 năm trở lại đây, xuất khẩu than của Nga sang châu Âu sụt giảm mạnh, đặc biệt năm 2024 được xem là giai đoạn lao dốc rõ rệt nhất.

Ấn Độ trở thành thị trường thay thế chủ lực

Ấn Độ là nền kinh tế lớn thứ ba châu Á, nhanh chóng trở thành điểm đến trọng yếu của than Nga. Theo EIA, khối lượng than Nga xuất sang Ấn Độ đã tăng từ 8,3 triệu tấn năm 2020 lên 22,5 triệu tấn năm 2024. Điều này phản ánh nhu cầu năng lượng khổng lồ của Ấn Độ khi nước này vẫn phụ thuộc nhiều vào nhiệt điện than để đáp ứng tăng trưởng tiêu thụ điện.

Số liệu chính phủ Ấn Độ cho thấy, trong năm tài khóa 2025, nhập khẩu than đạt khoảng 243,62 triệu tấn, chỉ giảm nhẹ so với mức 264,53 triệu tấn năm trước. Thực tế này chứng minh mức độ phụ thuộc của Ấn Độ vào than nhập khẩu vẫn rất cao, bất chấp nỗ lực tăng cường khai thác nội địa.

Mỹ mở rộng thị phần

Không chỉ Nga, Mỹ cũng tận dụng cơ hội để gia tăng xuất khẩu than sang Ấn Độ. Năm 2023, quốc gia Nam Á này nhập 14,38 triệu tấn than Mỹ; sang năm 2024 con số đạt 13,25 triệu tấn mức cao nhất trong hơn một thập kỷ. Bình quân giai đoạn 2020 - 2024, Ấn Độ nhập 10,6 triệu tấn than Mỹ mỗi năm, so với mức trung bình 6 triệu tấn giai đoạn 2015–2019.

Theo báo cáo tháng 9/2024 của EIA, xuất khẩu than nhiệt Mỹ sang châu Á và châu Phi tăng mạnh trong nửa đầu năm 2024. Tổng lượng than xuất khẩu của Mỹ (bao gồm nhiệt và luyện kim) đạt 48 triệu tấn, cao hơn 44,5 triệu tấn cùng kỳ năm 2023. Riêng xuất khẩu than nhiệt sang châu Á tăng 19% (khoảng 2 triệu tấn), chủ yếu nhờ nhu cầu nhập khẩu từ Ấn Độ và Trung Quốc.

Trong năm 2023, Ấn Độ chiếm tới 57% tổng lượng than nhiệt Mỹ xuất sang châu Á và tiếp tục là khách hàng chủ lực trong nửa đầu 2024. Đáng chú ý, phần lớn lượng than này phục vụ ngành công nghiệp gạch - lĩnh vực có mức tiêu thụ năng lượng lớn và ít khả năng chuyển đổi sang năng lượng tái tạo trong ngắn hạn.