Cà phê Excelsa (đôi khi còn gọi là Liberica Excelsa) được xem như một lựa chọn thay thế tiềm năng trong bối cảnh nhiệt độ tăng cao và lượng mưa giảm đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản lượng cà phê. Theo các chuyên gia, Brazil – quốc gia trồng cà phê lớn nhất thế giới – có thể sẽ chứng kiến sự sối giảm sản lượng đến 12% trong năm 2025 do hạn hán. Tình trạng khô hạn cũng đang ảnh hưởng tới nhiều vùng trồng cà phê trên khắp thế giới, gây ra các vấn đề về sản xuất và cung cấp.

Cà phê Excelsa đang trở thành niềm hy vọng mới nhờ khả năng sinh trường tốt trong điều kiện khí hậu khắc nghiệt. Loài cây này sở hữu bộ rễ sâu, tán lá rộng và thân cây cao lên tới 15m, giúp nó chịu được nắng nóng và khô hạn tốt hơn so với Arabica hay Robusta. Bên cạnh đó, Excelsa còn ít bị sâu bệnh, giảm đi rủi ro và chi phí canh tác.

'Cứu tinh' của ngành cà phê, tưởng xa lạ hóa ra được trồng nhiều tại miền Trung - Tây Nguyên Việt Nam
Cà phê Excelsa có sức chịu hạn rất tốt. Ảnh minh họa

Dù chưa phổ biến trên quy mô lớn, Excelsa đang được khai thác tại Nam Sudan, Cộng hòa Trung Phi, Congo, Uganda, cũng như một số quốc gia châu Á như Việt Nam, Ấn Độ và Indonesia.

Tại Nam Sudan, công ty Equatoria Teak đang tiên phong trong việc trồng thử nghiệm và hỗ trợ nông dân trồng Excelsa. Họ đã cung cấp cây giống và đào tạo kỹ thuật trồng trọt cho khoảng 1.500 nông dân, với hy vọng tạo ra đống góp đáng kể cho chuỗi cung ứng cà phê thế giới. Năm nay, lô hàng 7 tấn cà phê Excelsa đầu tiên có thể sẽ được xuất khẩu tới châu Âu.

Tại Việt Nam, Excelsa được biết đến với tên gọi "cà phê mít" và chủ yếu trồng tại Nghệ An, Gia Lai và Kon Tum. Tuy nhiên, do diện tích trồng vẫn còn hạn chế, loài cà phê này chưa được đầu tư khai thác một cách bài bản.

Mặc dù có nhiều lợi thế, Excelsa vẫn đối diện với nhiều thách thức. Cây có thể cao trên 15m, khiến việc thu hoạch trở nên khó khăn và tốn nhiều công sức hơn. Hơn nữa, Excelsa có thời gian chín muộn và năng suất thấp hơn Robusta, gây ra những bất lợi trong quy trình sản xuất.