Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam hơn 67 tỷ USD: Bộ Xây dựng nêu rõ tầm quan trọng của công tác giải phóng mặt bằng

Theo Báo điện tử Pháp luật TP. HCM Tại buổi họp báo quý II sáng 20/6, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Danh Huy cho biết, Quốc hội đã thống nhất chủ trương tách riêng công tác giải phóng mặt bằng của dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam thành một dự án độc lập, giao cho các địa phương chủ động triển khai.

Theo ông Huy, giải phóng mặt bằng từ lâu đã là “nút thắt” lớn trong các dự án đầu tư xây dựng, đặc biệt tại các đô thị.

Thống kê cho thấy, 70% nguyên nhân khiến các dự án bị chậm tiến độ đến từ khâu giải phóng mặt bằng - điển hình là các dự án metro tại Hà Nội và TP. HCM.

Trước đây, quy định pháp luật yêu cầu phải phê duyệt dự án và thiết kế kỹ thuật rồi mới tiến hành lập hồ sơ giải phóng mặt bằng. Điều này khiến nhiều nhà thầu rơi vào tình cảnh vừa thi công vừa chờ mặt bằng làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến tiến độ và chi phí đầu tư.

Từ thực tiễn này, Chính phủ đã đề xuất và được các cấp có thẩm quyền phê duyệt nhiều nghị quyết, tạo hành lang pháp lý cho phép triển khai thu hồi đất sớm hơn - trong đó có dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam.

Hình ảnh tại buổi làm việc. Nguồn ảnh: Bộ Xây dựng

Cụ thể, Bộ Xây dựng đã giao Ban Quản lý dự án đường sắt căn cứ báo cáo nghiên cứu tiền khả thi để bàn giao mốc giới cho các tỉnh có tuyến đường đi qua.

Trên cơ sở đó, các địa phương thành lập Ban chỉ đạo giải phóng mặt bằng, tiến hành kiểm đếm các hộ bị ảnh hưởng, xác định nhu cầu tái định cư và quy hoạch khu tái định cư.

Thứ trưởng Nguyễn Danh Huy nhấn mạnh, việc triển khai song song giữa công tác đầu tư xây dựng và giải phóng mặt bằng mang lại lợi ích kinh khủng. Chẳng hạn, với dự án đường bộ cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2, nếu thực hiện giải phóng mặt bằng theo quy trình thông thường, phải mất từ 5-7 năm, nhưng khi triển khai sớm, chỉ mất khoảng 2 năm - tiết kiệm được ít nhất 3 năm.

“Chỉ cần chậm giải phóng mặt bằng một năm, riêng chi phí do trượt giá và lạm phát cũng đủ gây tổn thất lớn. Thiết bị, nhân lực, nhà thầu phải chờ đợi, phát sinh nhiều chi phí không cần thiết”, ông Huy dẫn chứng.

Về phía địa phương, việc sớm triển khai giải phóng mặt bằng cũng giúp họ có đủ thời gian đo đạc, kiểm đếm, xây dựng hạ tầng tái định cư một cách bài bản.

Tuy nhiên, ông Huy cũng lưu ý, do nước ta trải qua nhiều thời kỳ lịch sử khác nhau, việc xác định nguồn gốc đất tại một số khu vực rất phức tạp. Có trường hợp phải truy tìm rất lâu mới xác định được chủ sử dụng đất. Do đó, để hoàn thành đúng tiến độ, bên cạnh sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, rất cần sự đồng thuận của người dân.

Theo Bộ Xây dựng, dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam có tổng chiều dài 1.541km, từ ga Ngọc Hồi (Hà Nội) đến ga Thủ Thiêm (TP. HCM), đi qua 20 tỉnh, thành. Sau khi sáp nhập đơn vị hành chính, số địa phương còn lại là 15.

Tuyến đường gồm 23 ga, trong đó có 5 ga hàng hóa. Dự kiến, dự án cần khoảng 10.827ha đất và khoảng 120.836 hộ dân sẽ phải tái định cư.

Hiện nay, Chính phủ đã giao Bộ Xây dựng rà soát và bàn giao hồ sơ thiết kế sơ bộ, mốc giới giải phóng mặt bằng để các địa phương lập kế hoạch tái định cư và triển khai bồi thường. Tính đến thời điểm hiện tại, hồ sơ đã được bàn giao cho 20 địa phương.

Bộ cũng yêu cầu các địa phương phải khẩn trương lập kế hoạch chi tiết, chủ động bố trí vốn từ ngân sách địa phương để thực hiện giải phóng mặt bằng. Ban chỉ đạo giải phóng mặt bằng tại các địa phương cần được thành lập chậm nhất trước ngày 1/7/2025.

Tuy nhiên, tính đến ngày 12-6, mới chỉ có tỉnh Ninh Bình thành lập Ban chỉ đạo giải phóng mặt bằng. Năm tỉnh khác gồm Vĩnh Phúc, Phú Yên, Hà Tĩnh, Thanh Hóa và Ninh Bình đã hoàn tất việc rà soát nhu cầu tái định cư sơ bộ; riêng tỉnh Thừa Thiên Huế mới chỉ dừng ở bước lập kế hoạch triển khai.