Giá vàng lập đỉnh lịch sử, bạch kim xuống đáy: Cơ hội đầu tư đang đảo chiều?

So sánh với dầu và bạc: Vàng đang "quá đắt"

Giá vàng đang trải qua thời kỳ rực rỡ nhất trong nhiều thập kỷ, trở thành điểm sáng trên thị trường hàng hóa giữa những lo ngại về lạm phát, biến động tỷ giá và sự bấp bênh của hệ thống tài chính toàn cầu.

Tính đến đầu tháng 5/2024, giá vàng (đã điều chỉnh theo lạm phát) đã vượt qua mức đỉnh năm 1980 – thời kỳ đỉnh cao của khủng hoảng lạm phát toàn cầu – và hiện đang giao dịch ở mức cao hơn ba độ lệch chuẩn so với xu hướng trung bình dài hạn.

Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia, sự tăng giá này mang màu sắc đầu cơ hơn là phản ánh giá trị thực. Giá vàng hiện đã tăng hơn 25% trong năm qua và trở thành một trong những loại tài sản có mức tăng mạnh nhất.

Dù là công cụ lưu giữ giá trị hàng nghìn năm, vàng lại không chứng minh được vai trò là hàng rào chống lạm phát trong ngắn hạn. Nhà nghiên cứu Campbell Harvey (Research Affiliates) nhận định: “Giá vàng thực tế giống như chỉ số P/E của cổ phiếu – khi quá cao thường đồng nghĩa với mức sinh lời thấp trong tương lai”.

Lịch sử cho thấy, những nhà đầu tư mua vàng ở mức giá cao thường bị thua lỗ trong thập kỷ sau đó, trong khi người mua vàng lúc giá rẻ lại đạt được mức sinh lời điều chỉnh theo lạm phát đáng kể.

Xét tương quan với các loại hàng hóa khác, vàng đang ở mức định giá rất cao. Trung bình trong 50 năm qua, một ounce vàng có giá trị tương đương 21 thùng dầu. Hiện nay, tỷ lệ này đã vượt ngưỡng 50 lần – mức cao nhất từng ghi nhận, ngoại trừ thời điểm dịch COVID-19 bùng nổ đầu năm 2020.

Vàng cũng đang giao dịch ở mức cao hơn rất nhiều so với bạc. Từ năm 1975 đến nay, trung bình cần 60 ounce bạc để đổi lấy một ounce vàng. Hiện tại, con số này đã vượt ngưỡng 100 lần, phản ánh sự "lệch pha" mạnh mẽ trong thị trường kim loại quý.

Giá vàng từ năm 1900 đến năm 2025. (Ảnh: Reuters)

Bạch kim – lựa chọn thay thế bị đánh giá thấp

Khi vàng và bạc thu hút sự chú ý, bạch kim (platinum) lại âm thầm trở thành một "kho giá trị bị lãng quên" – dù sở hữu những yếu tố nền tảng rất vững chắc.

Sản lượng bạch kim toàn cầu chủ yếu đến từ một khu vực nhỏ ở miền nam châu Phi. Trong hai thập kỷ đầu thế kỷ 21, bạch kim từng tăng vọt theo siêu chu kỳ hàng hóa rồi sụp đổ. Dịch COVID-19 khiến sản xuất bị gián đoạn, giúp đẩy giá lên hơn 1.200 USD/ounce vào năm 2021. Tuy nhiên, kể từ đó giá đã giảm về dưới 1.000 USD/ounce. Tính theo giá trị thực tế, bạch kim hiện thấp hơn khoảng 25% so với mức trung bình 50 năm.

Theo Bryan Taylor – Kinh tế trưởng tại Finaeon, trong suốt thế kỷ 20, tỷ lệ giá giữa vàng và bạch kim thường ở mức 1:1. Nhưng kể từ năm 2015, vàng liên tục vượt mặt và hiện giao dịch ở mức gấp ba lần giá bạch kim – mức chênh lệch lớn chưa từng có trong lịch sử.

Có hai lý do chính khiến giá bạch kim bị nén:

Cầu suy yếu do chuyển dịch công nghệ: Khoảng 44% bạch kim được sử dụng trong bộ lọc khí thải ô tô (catalytic converter) – một linh kiện không có trong xe điện thuần túy (BEV). Do đó, kỳ vọng về sự bùng nổ xe điện đã từng đẩy nhà đầu tư ra khỏi bạch kim.

Nguồn cung suy giảm nhưng không được chú ý: Theo Hội đồng Đầu tư Bạch kim Thế giới (WPIC), sản lượng toàn cầu trong năm 2024 thấp hơn cầu tới 17%, và sự thiếu hụt dự kiến sẽ tiếp tục kéo dài. Tuy nhiên, do giá thấp khiến nhiều mỏ khai thác không còn lãi, đầu tư mới vào ngành cũng đang sụt giảm. Django Davidson từ Hosking Partners nhận định: “Các công ty khai thác không có động lực để mở rộng vì giá hiện tại không đủ hấp dẫn.”

Mặc dù xe điện thuần túy không sử dụng platinum group metals (PGMs), nhưng phần lớn các quốc gia ngoài Trung Quốc đang chứng kiến tốc độ tăng trưởng xe điện chững lại. Đức đã cắt giảm trợ giá cho xe điện vào năm 2023. Cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump cũng bác bỏ mục tiêu đầy tham vọng của ông Joe Biden về việc 50% ô tô bán ra là xe điện vào năm 2030. Thay vào đó, xe hybrid – vốn sử dụng nhiều bạch kim hơn xe động cơ đốt trong thông thường – đang tăng thị phần.

UBS mới đây đã hạ dự báo tỷ lệ xe điện thuần túy toàn cầu vào năm 2030 từ 50% xuống 40%. Tập đoàn Impala Platinum – một trong những nhà khai thác lớn nhất thế giới – cũng báo cáo rằng nhu cầu từ khách hàng vẫn “ổn định và mạnh mẽ” trong trung hạn.

Giá vàng so với bạc, bạch kim và dầu. (Ảnh: Reuters)

Vàng: Lịch sử lặp lại và dấu hiệu của một “cuộc chuyển đổi tiền tệ”?

Trong suốt lịch sử, giá vàng đã nhiều lần "chuyển mình" mạnh mẽ sau những biến động lớn của hệ thống tiền tệ toàn cầu:

Năm 1933, sau khi Mỹ rút khỏi chế độ bản vị vàng, giá vàng được nâng từ 20,67 USD lên 35 USD/ounce.

Cuối những năm 1960, hệ thống Bretton Woods sụp đổ, giá vàng trở nên biến động mạnh nhưng trung bình tăng cao hơn trong dài hạn.

Khi các quốc gia phương Tây dần dừng sử dụng bạc làm tiền tệ cuối thế kỷ 19, giá bạc sụt giảm mạnh so với vàng.

Sự kiện năm 2022, khi Mỹ và đồng minh phong tỏa dự trữ ngoại hối của Nga, khiến Trung Quốc và nhiều ngân hàng trung ương khác tăng tốc mua vàng. Điều này khơi lại lo ngại về việc "vũ khí hóa đồng USD" – một yếu tố có thể khiến vàng tiếp tục đóng vai trò thay thế tiền pháp định.

Tuy nhiên, nhà đầu tư cần phân biệt giữa xu hướng dài hạn và các đợt tăng giá ngắn hạn mang tính đầu cơ. Giá vàng hiện tại có thể đang nằm trong giai đoạn “siêu chu kỳ cảm xúc” – nơi giá bị đẩy lên quá mức so với các chỉ báo lịch sử.

Khi vàng đạt mức cao kỷ lục, câu hỏi đặt ra là: Liệu đây có phải là “khoảnh khắc vàng” thật sự, hay chỉ là đỉnh cao của một bong bóng đầu cơ?

Trong khi nhà đầu tư đổ xô vào vàng, nhiều tài sản khác – đặc biệt là bạch kim – đang bị bỏ quên dù có tiềm năng lớn. Sự mất cân bằng giữa cung – cầu, giá thấp hơn giá trị thực trong lịch sử và sự thiếu đầu tư vào khai thác khiến bạch kim có thể trở thành “kho giá trị” mới trong dài hạn.

Nếu vàng đang ở mức “quá đắt”, thì bạch kim có thể là “rẻ một cách phi lý”. Trong môi trường tài chính toàn cầu bất ổn, lựa chọn thông minh không chỉ là chạy theo ánh hào quang – mà còn là nhìn vào những cơ hội bị định giá sai.

Theo Reuters