Nghị quyết 68 và bài học từ Hàn Quốc, Singapore: Chọn 'người khổng lồ' để phát triển kinh tế tư nhân Việt Nam

Hàn Quốc và Singapore đều là những quốc gia không có lợi thế tài nguyên, thậm chí từng bị chiến tranh tàn phá hoặc bị giới hạn về lãnh thổ. Tuy nhiên, họ đã trở thành hình mẫu phát triển thần kỳ ở châu Á nhờ vào những chính sách chiến lược, đặc biệt là việc khuyến khích và tổ chức lại khu vực kinh tế tư nhân.

Việt Nam hôm nay đang đứng trước một ngã rẽ tương tự. Sau hơn 3 thập kỷ đổi mới, kinh tế tư nhân đã và đang đóng góp ngày càng lớn vào tăng trưởng, việc làm và sáng tạo. Tuy nhiên, để khu vực này thực sự trở thành động lực chủ đạo, cần một chính sách nhất quán và đột phá. Sự ra đời của Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị vào tháng 5/2025 đánh dấu bước chuyển mới trong tư duy phát triển.

Đây là thời điểm để Việt Nam học hỏi từ những bài học quốc tế và mạnh dạn lựa chọn, nâng đỡ những “người khổng lồ” trong nước – những doanh nghiệp có tiềm năng vươn ra toàn cầu.

Kỳ tích sông Hàn và phép màu Singapore

Tại Hàn Quốc, cựu Tổng thống Park Chung-hee đã lãnh đạo công cuộc công nghiệp hóa bằng mô hình “phát triển hướng ra xuất khẩu”. Điều này được thực hiện qua các kế hoạch 5 năm, ưu tiên đầu tư vào các ngành công nghiệp mũi nhọn như thép, đóng tàu, hóa dầu và sau đó là điện tử, ô tô. Để làm được điều này, ông Park không chỉ dùng chính sách mà còn tạo ra một hệ sinh thái ưu đãi đặc biệt cho các tập đoàn tư nhân.

Hàn Quốc tăng trưởng thần tốc chỉ trong vài chục năm nhờ phát triển nền kinh tế tư nhân

Một điểm đáng chú ý trong chiến lược của ông Park Chung-hee là sự kết hợp giữa chủ nghĩa dân tộc kinh tế và can thiệp nhà nước có chọn lọc. Chính phủ Hàn Quốc vào thời kỳ này đã không áp dụng tự do hóa hoàn toàn, mà điều phối nguồn lực theo định hướng công nghiệp. Thay vì để doanh nghiệp tư nhân tự phát triển, chính quyền chủ động lựa chọn những doanh nghiệp đủ năng lực, sau đó cấp tín dụng, cung cấp đất đai, ngoại tệ và ưu đãi thuế.

Ví dụ, Samsung được chọn để phát triển ngành điện tử, Hyundai được giao nhiệm vụ xây dựng ngành đóng tàu và ô tô, POSCO được xây dựng làm nền tảng cho công nghiệp luyện kim quốc gia...

Theo Daxue Consulting, các chaebol này đã trở thành động cơ tăng trưởng chính, chiếm gần 60% GDP quốc gia tính đến năm 2021. Họ không chỉ tạo ra hàng triệu việc làm trong nước mà còn kéo theo sự phát triển của một hệ sinh thái công nghiệp phụ trợ, bao gồm công nghệ, cơ khí, logistics và tài chính. Nhờ chính sách “phát triển hướng ra xuất khẩu”, tỷ trọng xuất khẩu trong GDP Hàn Quốc đã tăng từ 4% năm 1961 lên hơn 40% vào năm 2016 (Theo CFR).

10 tập đoàn kinh doanh hàng đầu tại Hàn Quốc theo tổng tài sản tính đến tháng 5/2022 (Ảnh: Daxue Consulting)

Đặc biệt, trong vòng 20 năm, tỷ lệ công nghiệp trong GDP tăng từ 20% lên gần 40% (IMF Working Paper), góp phần đưa quốc gia này từ một nền kinh tế nông nghiệp trở thành một cường quốc công nghiệp. Quan trọng hơn, Hàn Quốc đã vượt qua bẫy thu nhập trung bình, khi thu nhập bình quân đầu người tăng từ dưới 100 USD năm 1960 lên hơn 27.000 USD vào năm 2016 (CFR), một phần lớn nhờ sự dẫn dắt của các chaebol trong chiến lược “đi đường dài” như cách Samsung đầu tư vào công nghệ lõi và R&D.

Trong khi đó, ở Singapore, Lý Quang Diệu – người sáng lập nhà nước hiện đại – đã đặt nền tảng cho một nền kinh tế hiệu quả, minh bạch và cạnh tranh cao. Dưới thời ông Diệu, chính phủ khuyến khích doanh nghiệp tư nhân bằng cách cải cách môi trường pháp lý, giảm rào cản gia nhập thị trường, đầu tư mạnh vào giáo dục và cơ sở hạ tầng. Nhưng đặc biệt hơn, Singapore đã sáng tạo ra mô hình “doanh nghiệp nhà nước vận hành theo cơ chế tư nhân” – không phải tư nhân hóa, mà là tổ chức doanh nghiệp nhà nước theo mô hình thị trường để tối ưu hiệu quả, như Temasek Holdings hay GIC, qua đó thu hút và sử dụng nhân tài theo cơ chế thị trường.

Ngoài Temasek và GIC, còn có hàng loạt sáng kiến chiến lược nhằm gắn kết khối tư nhân với nhà nước, tiêu biểu như Economic Development Board (EDB) – cơ quan chuyên trách thu hút đầu tư và xây dựng năng lực cạnh tranh ngành. Các chương trình như SkillsFuture được chính phủ tài trợ mạnh để người dân liên tục học tập, thích nghi với công nghệ mới.

Không thể không nhắc đến vai trò của thể chế liêm chính, đặc biệt tại Singapore, nơi chính phủ điều hành như một doanh nghiệp lớn, tối ưu hóa tài sản công, đồng thời thiết lập một môi trường pháp lý “zero tolerance” với tham nhũng. Đây là điều kiện tiên quyết giúp các tập đoàn phát triển minh bạch, có niềm tin từ nhà đầu tư và quốc tế.

Singapore cũng đầu tư rất bài bản vào kết nối quốc tế: Từ việc ký các hiệp định thương mại tự do với nhiều quốc gia lớn, đến việc trở thành trung tâm quản lý tài sản lớn thứ 3 thế giới (sau London và New York). Việc có hàng loạt công ty đa quốc gia đặt trụ sở khu vực tại đây không chỉ mang lại GDP mà còn giúp hình thành hệ sinh thái khởi nghiệp mạnh mẽ.

Theo PwC, các doanh nghiệp liên kết chính phủ (GLC – Government Linked Companies) không chỉ giữ vai trò dẫn dắt mà còn giúp Singapore phát triển một hệ thống doanh nghiệp tư nhân lành mạnh, nhờ môi trường pháp lý minh bạch, thể chế liêm chính và mô hình “kiến tạo thị trường”.

Kết quả, GDP bình quân đầu người của Singapore tăng từ khoảng 500 USD năm 1965 lên hơn 84.000 USD vào năm 2023 (World Bank), biến đảo quốc nhỏ bé này thành trung tâm tài chính và logistics hàng đầu châu Á. Việc các công ty đa quốc gia chọn Singapore làm nơi đặt trụ sở khu vực đã tạo ra một hệ sinh thái khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo mạnh mẽ, kết nối hiệu quả giữa nhà nước, doanh nghiệp và học viện.

Để có được những thành công như hiện tại, Singapore đã tập trung vào 3 yếu tố cốt lõi: Nhân lực, thể chế và hội nhập quốc tế. Chính phủ đầu tư lớn vào giáo dục chất lượng cao, xây dựng thể chế minh bạch, ổn định chính sách và luôn mở cửa với các dòng vốn đầu tư, nhân tài toàn cầu. Đặc biệt, việc tổ chức các doanh nghiệp nhà nước theo mô hình thị trường đã giúp nền kinh tế vận hành linh hoạt nhưng vẫn kiểm soát được chiến lược vĩ mô.

GDP bình quân đầu người của Singapore giai đoạn 1960 – 2023 (Nguồn: World Bank)

Có thể thấy, cả 2 nhà lãnh đạo đều chọn mô hình phát triển dựa vào doanh nghiệp, nhưng cách tiếp cận khác nhau: Park Chung-hee dùng “chính quyền định hướng thị trường”, còn Lý Quang Diệu dùng “chính quyền kiến tạo thị trường”. Tuy nhiên, điểm chung là đều xem khu vực tư nhân như lực đẩy then chốt trong công cuộc phát triển đất nước.

Nghị quyết 68 – động lực mới thúc đẩy kinh tế tư nhân Việt Nam

Từ những bài học thành công của Hàn Quốc và Singapore, có thể thấy chính sách đúng và doanh nghiệp mạnh chính là cặp đôi tạo đà phát triển. Với nền tảng đã tích lũy suốt hơn 3 thập kỷ đổi mới, Việt Nam giờ đây cần một "cú hích" chính sách đủ mạnh để khu vực tư nhân vươn lên thành lực lượng dẫn dắt.

Ngày 4/5/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm đã ký Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân. Đây là một dấu mốc quan trọng khẳng định vai trò của kinh tế tư nhân là “một động lực quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa”. Nghị quyết cũng nhấn mạnh yêu cầu phải “xây dựng được một số tập đoàn kinh tế tư nhân có quy mô lớn, có năng lực cạnh tranh khu vực và quốc tế” – điều mà Hàn Quốc và Singapore đã làm cách đây hàng chục năm.

Ông Michael Kokalari – Giám đốc phòng Phân tích kinh tế vĩ mô và Nghiên cứu thị trường của Tập đoàn VinaCapital chỉ ra một điểm đáng chú ý trong Nghị quyết là mục tiêu phát triển 20 doanh nghiệp lớn vào năm 2030, có khả năng tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu và dẫn dắt quá trình công nghiệp hóa. Mô hình này lấy cảm hứng từ Hàn Quốc, nơi các chaebol như Samsung hay Hyundai đã trở thành trụ cột phát triển quốc gia.

Liên quan đến định hướng này, báo cáo của VinaCapital tập trung làm rõ 3 điểm cốt lõi của chính sách mới: (1) Các cơ chế ưu đãi cho khu vực tư nhân, đặc biệt là chiến lược phát triển những tập đoàn kinh tế tư nhân quy mô lớn theo mô hình chaebol Hàn Quốc; (2) Bảo đảm đối xử công bằng giữa doanh nghiệp tư nhân và doanh nghiệp nhà nước, thiết lập một sân chơi bình đẳng thực sự; và (3) Lộ trình cổ phần hóa, tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước nhằm mở rộng tầm ảnh hưởng của khu vực kinh tế tư nhân.

Nguồn: VinaCapital

Nghị quyết này không chỉ đặt ra mục tiêu, mà còn đề cập trực diện tới những rào cản lâu nay đang kìm hãm sự phát triển của khu vực tư nhân trong nước. Từ định kiến xã hội cho tới những bất cập thể chế, hệ thống hiện hành cần được cải tổ để mở đường cho những doanh nghiệp có năng lực thực sự vươn ra toàn cầu.

Một trong những điểm mấu chốt trong Nghị quyết 68 là yêu cầu “Xoá bỏ triệt để nhận thức, tư tưởng, quan niệm, thái độ định kiến về kinh tế tư nhân Việt Nam”. Trước đây, doanh nghiệp tư nhân thường bị gắn mác là yếu thế, thiếu minh bạch, thậm chí bị nghi ngờ về động cơ làm giàu. Nghị quyết mới mang tính bước ngoặt khi khẳng định kinh tế tư nhân không chỉ là thành phần bổ trợ, mà là động lực chính – đứng ngang hàng với các khu vực khác.

Chính phủ nhấn mạnh việc "Xoá bỏ triệt để nhận thức, tư tưởng, quan niệm, thái độ định kiến về kinh tế tư nhân Việt Nam" (Ảnh chụp màn hình)

Theo chuyên gia VinaCapital, khu vực kinh tế tư nhân trong nước vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức dai dẳng như khó tiếp cận vốn, thủ tục hành chính rườm rà và mức độ ứng dụng công nghệ còn hạn chế – những yếu tố đang kìm hãm tiềm năng phát triển toàn diện của khu vực này.

Nghị quyết 68 ra đời nhằm tháo gỡ các nút thắt đó, với mục tiêu cắt giảm ít nhất 30% thời gian, chi phí và thủ tục liên quan đến hoạt động kinh doanh thông qua việc đơn giản hóa cấp phép, giảm gánh nặng tuân thủ và chuyển từ mô hình "tiền kiểm" sang "hậu kiểm" đối với nhiều loại hình kinh doanh. Đây chính là cách mà Singapore và nhiều nước OECD áp dụng để khuyến khích sáng tạo và tinh thần doanh nhân.

Nghị quyết 68 cũng giải quyết một vấn đề tồn tại lâu dài trong nền kinh tế Việt Nam: Sự ưu ái đối với doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp FDI so với doanh nghiệp tư nhân trong nước. Chính phủ đặt mục tiêu tái cơ cấu toàn diện các doanh nghiệp nhà nước trong các lĩnh vực then chốt như công nghiệp, nông nghiệp, dịch vụ và kinh tế số – bao gồm cả việc thoái vốn nhà nước và tạo điều kiện cho doanh nghiệp tư nhân tham gia sâu hơn vào các ngành này.

Những doanh nghiệp tư nhân nào sẽ là đầu tàu, mũi nhọn trong giai đoạn tăng trưởng của Việt Nam?

Trên thực tế, Việt Nam không thiếu những doanh nghiệp có tiềm lực và khát vọng. Nhiều tập đoàn tư nhân đã và đang đóng vai trò quan trọng trong các ngành chiến lược, tạo nền tảng cho công cuộc hiện đại hóa. Việc xác định và hỗ trợ những doanh nghiệp này phát triển lên tầm khu vực và thế giới là bước đi tất yếu để hiện thực hóa mục tiêu kinh tế tư nhân trở thành trụ cột quốc gia.

Với mục tiêu đến năm 2030 có ít nhất 2 triệu doanh nghiệp đang hoạt động, trong đó có 20 doanh nghiệp tư nhân quy mô lớn tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu, Nghị quyết 68 đặt kỳ vọng sẽ hình thành một thế hệ “chaebol Việt Nam” – những tập đoàn tư nhân có năng lực cạnh tranh quốc tế.

Top 10 doanh nghiệp tư nhân lớn nhất Việt Nam năm 2024 (Ảnh: Vietnam Report)

Hiện nay, tại Việt Nam, nhiều doanh nghiệp đang đóng vai trò đầu tàu trong các nhóm ngành chiến lược, có tiềm năng vươn lên thành lực lượng dẫn dắt tăng trưởng trong giai đoạn tới, có thể kể đến như:

Vingroup: Với tầm nhìn dài hạn và khả năng hiện thực hóa các dự án lớn như VinFast, VinUni, Vinhomes, Vingroup đang đóng vai trò là một doanh nghiệp đầu tàu của Việt Nam. Đây cũng là một trong số công ty tư nhân đầu tiên dám đặt mục tiêu toàn cầu hóa nghiêm túc. Nếu có cơ chế chính sách hỗ trợ hợp lý, VinFast hoàn toàn có thể là “ngọn cờ đầu” về công nghệ và công nghiệp sạch.

Masan Group: Tập đoàn của tỷ phú Nguyễn Đăng Quang đang có bước chuyển dịch mạnh từ FMCG sang công nghệ bán lẻ – mô hình “Point of Life” (kết hợp bán lẻ – tài chính – tiêu dùng). Masan cho thấy sự linh hoạt và khả năng xoay trục chiến lược trong môi trường kinh tế biến động.

Tập đoàn FPT: Là đại diện tiêu biểu trong lĩnh vực công nghệ, FPT đang gia tăng hiện diện ở thị trường toàn cầu, đặc biệt là trong lĩnh vực dịch vụ phần mềm, AI, và chuyển đổi số. Với hơn 20 năm xuất khẩu công nghệ, FPT đã và đang trở thành một tập đoàn công nghệ thuần Việt toàn cầu hóa.

Thaco Group: Tập đoàn của ông Trần Bá Dương không chỉ là một công ty ô tô, mà còn đa dạng hóa mạnh sang nông nghiệp, logistics, hạ tầng và công nghiệp hỗ trợ. Đây là một trong số ít doanh nghiệp tư nhân có khả năng “nội địa hóa công nghiệp” và phát triển chuỗi giá trị bền vững.

Tập đoàn Hòa Phát: Là biểu tượng cho công nghiệp nặng tư nhân tại Việt Nam. Hòa Phát không chỉ dẫn đầu về thép mà còn mở rộng sang sản xuất container, điện máy và hạ tầng công nghiệp. Với năng lực hiện có, Chủ tịch Trần Đình Long khẳng định doanh nghiệp tự tin có khả năng nghiên cứu sản xuất thép đường ray, thép làm trục bánh xe tàu hỏa, tàu cao tốc theo đặt hàng của Chính phủ, cũng như các loại thép chất lượng cao phục vụ cho các dự án trọng điểm quốc gia và xuất khẩu ra thế giới.

Ngoài ra, các công ty công nghệ mới nổi như VNG, MoMo, VNPay, GHTK… cũng là các startup có tiềm năng vươn ra quốc tế nếu được định hướng phát triển đúng cách, có cơ chế hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo và môi trường pháp lý linh hoạt hơn.

Theo bà Cao Thị Ngọc Quỳnh, Giám đốc Khối Khách hàng Tổ chức Chứng khoán VNDirect, nếu được triển khai hiệu quả, Nghị quyết 68 có thể giúp xây dựng một hệ sinh thái khu vực tư nhân 3 tầng, gồm các tập đoàn lớn dẫn dắt – các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) vệ tinh – và các startup đổi mới sáng tạo, định vị khu vực này trở thành trụ cột trung tâm của nền kinh tế Việt Nam đến năm 2045.

Nghị quyết 68 là bước đi chiến lược để Việt Nam tái cấu trúc nền kinh tế, đưa khu vực tư nhân thực sự trở thành “động lực chủ đạo” trong phát triển quốc gia, nhưng nghị quyết chỉ là khởi đầu. Điều quan trọng là chính sách thực thi phải đồng bộ, có tính dự báo cao và đủ dũng cảm để chọn đúng người, đúng ngành để đầu tư lâu dài.