Hiện nay, Hà Nội có hơn 100 trường THPT ngoài công lập tuyển sinh khoảng 10.000 học sinh mỗi năm. Đến đầu tháng 3/2025 có hơn 20 trường đã công bố phương án tuyển sinh, kèm theo các khoản phí đầu vào đáng chú ý. Ngoài học phí, phụ huynh phải đối mặt với nhiều loại phí khác như học liệu, bán trú, đồng phục, xe đưa đón, cơ sở vật chất… Trong đó, "tiền cọc" dưới nhiều tên gọi như phí ghi danh, nhập học, giữ chỗ đang trở thành một rào cản tài chính đáng kể.

Theo danh sách thống kê, phần lớn các trường có mức thu tiền cọc từ 2-10 triệu đồng, như Vinschool (3 triệu), Đoàn Thị Điểm (2 triệu), FPT (2 triệu), Phenikaa (5 triệu). Tuy nhiên, một số trường thu lên tới hàng chục triệu đồng. Điển hình, trường Dwight Hà Nội có tổng phí đầu vào lên tới 113,6 triệu đồng, trong đó 30 triệu tiền đặt cọc học phí, 45 triệu phí đảm bảo, cùng nhiều khoản không hoàn lại khác.

Phí đặt 'đặt cọc' lớp 10 trường tư có thể lên tới 113 triệu đồng
Mức phí "đặt cọc" vào lớp 10 của một số trường tư ở Hà Nội

Theo đại diện một số trường tư thục, việc thu tiền cọc nhằm hạn chế tình trạng "học sinh ảo", giúp các trường ổn định tuyển sinh và phụ huynh có trách nhiệm hơn với quyết định chọn trường. Tuy nhiên, vấn đề khiến nhiều người tranh cãi là hầu hết số tiền này sẽ không được hoàn trả nếu học sinh không nhập học.

Bà Lê Minh, phụ huynh tại quận Cầu Giấy, chia sẻ: "Đặt cọc vài triệu thì có thể chấp nhận được, nhưng trên 100 triệu thì chẳng khác nào buộc phụ huynh phải đánh cược. Học sinh 15 tuổi có thể thay đổi nguyện vọng nhưng phụ huynh thì mất trắng số tiền đã nộp."

Dưới góc nhìn thị trường, có thể thấy sự phân hóa rõ ràng giữa các trường tư. Những trường có thương hiệu lớn, cơ sở vật chất hiện đại, chương trình học song ngữ hoặc quốc tế thường áp dụng mức cọc cao. Trái lại, các trường có mức cọc thấp thường nhắm vào nhóm phụ huynh phổ thông, không đặt nặng yếu tố quốc tế hóa.

Vấn đề đặt cọc vào trường tư đã gây tranh cãi nhiều năm qua bởi đây không phải khoản phí bắt buộc theo quy định của Bộ Giáo dục & Đào tạo, mà hoàn toàn do nhà trường tự quyết. Giám đốc Sở GD&ĐT Hà Nội, ông Trần Thế Cương, từng lên tiếng rằng: "Không nên thu phí giữ chỗ, bởi làm vậy thì mất đi tính mô phạm, nhân văn trong nhà trường".

Mặc dù vậy, đến nay, các trường vẫn áp dụng chính sách này với mức thu tùy ý, tạo ra một thị trường giáo dục mang đậm yếu tố thương mại hóa. Trong khi đó, phụ huynh vẫn là bên chịu thiệt nếu có thay đổi vào phút chót.

Thực tế, xu hướng thương mại hóa trong giáo dục không phải điều mới. Phụ huynh không chỉ chi trả cho học phí mà còn đối diện với hàng loạt chi phí khác để con em có môi trường học tốt nhất. Dù chấp nhận hay phản đối, không thể phủ nhận rằng mức tiền cọc của các trường tư ngày càng trở thành một yếu tố quan trọng trong quyết định chọn trường. 2025 Hà Nội có khoảng 127.000 học sinh xét tốt nghiệp THPT trong đó 79.000 em có suất học công lập còn lại vào các trường THPT tư thục, trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên và học nghề.