Sân bay khắp thế giới đang tìm nhân sự cho vị trí quan trọng: Cực khó để nhảy việc, trả mức lương 'trên trời' vẫn thiếu hàng nghìn người

Giữa nhịp điệu ồn ã của sân bay, nơi hàng trăm chuyến bay cất cánh và hạ cánh mỗi ngày, có một bộ phận làm việc gần như không ai thấy nhưng tất cả đều phụ thuộc: đó là các kiểm soát viên không lưu (Air Traffic Controllers – ATC). Trong khi các hành khách mải mê với hành trình riêng của mình, thì ở một căn phòng nhỏ cách biệt, họ là những người điều phối từng chuyển động của máy bay – chính xác đến từng giây. Và cũng chính vì sự đặc thù ấy, kiểm soát không lưu đang trở thành một trong những nghề nghiệp khó tuyển dụng nhất thế giới hàng không.

Tại Mỹ – quốc gia có mạng lưới hàng không lớn nhất thế giới – Cục Hàng không Liên bang (FAA) đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng: hơn 3.000 vị trí ATC bị bỏ trống, nhiều tháp điều khiển hoạt động với chỉ 60–70% quân số tiêu chuẩn. Từ năm 2023 đến nay, tình hình càng trở nên nghiêm trọng khi hàng loạt nhân sự dày dạn kinh nghiệm nghỉ hưu, còn lớp trẻ kế cận lại không thể đào tạo kịp.

Tại châu Âu và châu Á, tình trạng này cũng tương tự. Khi ngành hàng không phục hồi mạnh mẽ sau đại dịch, nhu cầu di chuyển tăng vọt nhưng lực lượng ATC – vốn đã eo hẹp – lại không thể mở rộng kịp. Tình trạng “thắt nút cổ chai” đang diễn ra khắp nơi: máy bay đầy khách nhưng phải bay vòng chờ lệnh hạ cánh vì không đủ người điều phối.

Kiểm soát viên không lưu (Air Traffic Controllers – ATC). Ảnh minh hoạ

Khác với phi công – người chịu trách nhiệm với một chuyến bay, ATC là người “gánh” cả bầu trời. Họ phải cùng lúc theo dõi hàng chục máy bay đang di chuyển ở các độ cao, tốc độ, hướng bay khác nhau và đưa ra mệnh lệnh kịp thời, chính xác đến từng giây. Sai một nhịp, hậu quả có thể là thảm họa.

Vì vậy, tiêu chuẩn tuyển dụng nghề này cực kỳ nghiêm ngặt. Ứng viên phải trải qua nhiều vòng thi về logic, phản xạ, khả năng xử lý đa nhiệm và đặc biệt là tiếng Anh hàng không. Sau đó, nếu được chọn, họ sẽ phải đào tạo thêm 2–5 năm để làm việc chính thức tại một tháp kiểm soát cụ thể. Thậm chí, dù đã có chứng chỉ ATC, bạn vẫn không thể “nhảy việc” từ sân bay này sang sân bay khác – vì mỗi nơi lại có cách bố trí không gian, đường băng, khí hậu và quy trình riêng biệt. Việc đào tạo lại là bắt buộc.

Chưa hết, nghề ATC còn gắn liền với thời gian làm việc luân phiên – đêm, ngày, cuối tuần, lễ Tết – vì máy bay không bao giờ ngủ. Nhiều người gọi đây là nghề “vắt não đến mức... cạn mồ hôi”.

Nhằm giải cứu tình trạng khan hiếm nhân lực, nhiều quốc gia đã bắt đầu đưa ra các chính sách đột phá. Mỹ mới đây đã công bố khoản thưởng lên tới 15.000 USD cho ứng viên mới hoặc sẵn sàng làm việc ở những vùng khan hiếm. Mức lương trung bình của kiểm soát viên không lưu tại Mỹ hiện dao động từ 130.000 đến hơn 160.000 USD/năm.

Dù vậy, tiền không phải là yếu tố duy nhất. Một phần lớn vấn đề nằm ở hệ thống đào tạo cồng kềnh, quy trình chứng nhận chậm và thiếu đổi mới về công nghệ trong vận hành không lưu. Câu chuyện “mất tín hiệu radar 90 giây tại sân bay Newark” hồi đầu năm 2024 đã khiến cả ngành phải đặt câu hỏi lớn về năng lực điều phối trong bối cảnh hạ tầng cũ kỹ và con người quá tải.

Dù không xuất hiện trên màn hình giải trí hay quảng cáo thương hiệu, các kiểm soát viên không lưu vẫn là nhân tố cốt lõi để duy trì một trong những hệ thống di chuyển phức tạp và nguy hiểm nhất của nhân loại. Họ là những người lặng lẽ giữ trật tự cho bầu trời, như những nhạc trưởng vô hình điều phối một bản giao hưởng không gian ba chiều – nơi mọi lỗi nhịp đều có thể đổi bằng tính mạng.

Có thể tên họ chưa từng được xướng lên trong bất cứ chuyến bay nào, nhưng mỗi máy bay hạ cánh an toàn có sự đóng góp rất lớn của đội ngũ ATC.