VinFast dẫn đầu, hàng loạt doanh nghiệp lao vào cuộc đua khiến xe điện bứt tốc

Mô hình này được nhìn nhận là giải pháp trực tiếp cho hai điểm yếu lớn của xe điện hiện nay: thời gian sạc dài và chi phí pin cao.

Tên tuổi dẫn dắt thị trường là VinFast, với tham vọng công bố mạng lưới lên tới 150.000 trạm đổi pin trên toàn quốc, trong đó gần 50.000 trạm dự kiến hoàn thành trong năm đầu triển khai và phần còn lại trong các năm tiếp theo. Công ty khẳng định sẽ bắt đầu mở khoảng 1.000 trạm ban đầu và tăng tốc trong các tháng tới. Nếu thành công, đây sẽ là một bước ngoặt giúp tháo gỡ rào cản tâm lý “không dám đi xa” của người dùng xe điện.

VinFast có tham vọng mở 150.000 trạm đổi pin trên toàn quốc. Ảnh minh họa

Cùng với VinFast, nhiều bên khác cũng tích cực mở rộng. Selex Motors, startup Việt chuyên trạm đổi pin hiện đã vận hành nhiều hơn 95 trạm tại các thành phố lớn và quảng bá quy trình đổi pin chỉ trong vài phút. Mới đây Selex còn công bố hợp tác với Petrolimex để đưa vào vận hành thêm một số trạm tại Hà Nội và TP.HCM.

TMT Motors tuyên bố sẽ tung ra 5 mẫu xe máy điện trong quý IV/2025 và đồng thời xây dựng hệ thống trạm sạc và đổi pin công cộng. Honda Việt Nam thì áp dụng hình thức đổi pin theo hệ thống đại lý ủy quyền (19 HEAD) cho mẫu CUV e, hướng tới khách hàng mua theo hình thức thuê pin/dịch vụ. Các động thái này cho thấy cả nhà sản xuất ôtô/xe máy truyền thống lẫn chuỗi bán lẻ đều nhìn thấy cơ hội trong mô hình đổi pin.

Đổi pin giúp người dùng không phải chờ sạc hàng giờ, thời gian trở nên tương đương với việc đổ xăng. Với mô hình thuê pin + đổi pin theo trạm, chi phí sở hữu ban đầu của xe giảm, thúc đẩy người tiêu dùng thử chuyển đổi. Một số đơn vị đã công bố mô hình giá rẻ cho mỗi lần đổi cộng với gói thuê tháng, nhằm tối ưu chi phí cho khách thường xuyên.

Đổi pin hóa giải hai điểm yếu lớn của xe điện hiện nay: thời gian sạc dài và chi phí pin cao. Ảnh minh họa

Tuy nhiên, triển vọng đó kèm theo không ít thách thức căn bản. Trước hết là vấn đề tiêu chuẩn pin. Mỗi nhà sản xuất hiện dùng thiết kế pin khác nhau về kích thước, cơ chế khóa, giao tiếp quản lý pin (BMS), thậm chí cả quy chuẩn an toàn. Nếu không có chuẩn chung, mạng lưới trạm đổi pin có nguy cơ bị phân mảnh thành các “ốc đảo” thương hiệu, làm tăng chi phí đầu tư và gây bất tiện cho người dùng. Nhiều chuyên gia và người trong ngành cảnh báo rằng việc thống nhất chuẩn kỹ thuật là điều cần thiết để tránh lãng phí nguồn lực.

Thách thức thứ hai là chi phí đầu tư và vận hành. Một trạm đổi pin hiệu quả đòi hỏi kho pin dự phòng lớn, hệ thống quản lý, bảo dưỡng và các biện pháp an toàn phòng cháy, tất cả đều tốn kém. Trong khi đó, quy mô xe điện trên đường chưa đủ nhanh để đảm bảo thời gian hoàn vốn ngắn, đặc biệt tại những khu vực chưa có mật độ người dùng cao.

Về mặt chính sách, nhà nước từng có các động thái hỗ trợ hạ tầng điện/EV, nhưng khung pháp lý dành riêng cho mô hình đổi pin, trách nhiệm giữa nhà sản xuất - nhà vận hành và tiêu chuẩn an toàn pin vẫn cần được hoàn thiện hơn. Sự rõ ràng từ cơ quan quản lý sẽ là nhân tố then chốt để thu hút đầu tư dài hạn.