Cuộc đua khốc liệt giữa các gã khổng lồ thương mại điện tử Trung Quốc như Alibaba, Meituan và JD.com trong lĩnh vực "bán lẻ tức thời" với dịch vụ giao hàng trong một giờ đang làm suy giảm lợi nhuận và gia tăng áp lực giảm phát tại nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Tình trạng này đặt ra bài học quan trọng cho thị trường thương mại điện tử Việt Nam, nơi cạnh tranh giá và xu hướng bán lẻ tức thời cũng đang bùng nổ, nhưng cần tránh lặp lại kịch bản "đua xuống đáy" như Trung Quốc.

Các công ty thương mại điện tử hàng đầu Trung Quốc như Alibaba, Meituan và JD.com đang dồn lực vào các chương trình giảm giá, khuyến mãi ngập tràn để tranh giành thị phần trong mảng giao hàng nhanh, dẫn đến việc "đốt" tiền mặt và thu hẹp biên lợi nhuận. Theo Nomura, ngành thương mại điện tử Trung Quốc đã tiêu tốn hơn 4 tỷ USD trong quý II/2024. S&P Global dự báo ba gã khổng lồ này sẽ chi ít nhất 160 tỷ nhân dân tệ (22,37 tỷ USD) trong 12-18 tháng tới để bảo vệ hoặc mở rộng thị phần, với Meituan chịu thiệt hại nặng nhất do phụ thuộc lớn vào mảng giao đồ ăn. Cuộc chiến giá này không chỉ làm suy yếu lợi nhuận mà còn thu hút sự giám sát từ cơ quan quản lý Trung Quốc, lo ngại về nguy cơ giảm phát khi người tiêu dùng ngày càng rụt rè chi tiêu do khủng hoảng bất động sản và bất ổn việc làm.

Alibaba, Meituan và JD.com đang 'đốt' hàng tỷ USD cho 1 cuộc đua mới, bài học nào cho thị trường thương mại điện tử Việt Nam?
Trung Quốc như Alibaba, Meituan và JD.com trong cuộc đua "bán lẻ tức thời". Ảnh minh hoạ

Các lãnh đạo doanh nghiệp Trung Quốc đã lên tiếng về tính khốc liệt của cuộc đua. CEO JD.com, Sandy Xu, cảnh báo về "cạnh tranh quá mức" không bền vững, trong khi CEO Meituan, Wang Xing, nhấn mạnh một "giai đoạn cạnh tranh mới". PDD Holdings, dù ít tham gia vào mảng bán lẻ tức thời, cũng thừa nhận lợi thế giá rẻ của họ đang bị xói mòn. Chính phủ Trung Quốc đã yêu cầu các công ty kiềm chế chiến tranh giá, với các cam kết được đưa ra vào tháng 7/2024 để ổn định thị trường.

Thị trường thương mại điện tử Việt Nam, với tốc độ tăng trưởng ấn tượng 18-25% mỗi năm và quy mô đạt 25 tỷ USD trong năm 2024, đang chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của bán lẻ tức thời, tương tự như Trung Quốc. Các nền tảng như Shopee, Lazada, Tiki và TikTok Shop dẫn đầu thị trường nhờ cung cấp sản phẩm đa dạng, giá cả cạnh tranh và giao hàng nhanh chóng. Tuy nhiên, cuộc chiến giá tại Trung Quốc là lời cảnh báo cho Việt Nam. Các sàn thương mại điện tử Việt Nam cũng đang sử dụng các chương trình giảm giá, miễn phí vận chuyển và khuyến mãi lớn trong các dịp như 11.11 hay 12.12 để thu hút người dùng. Shopee, với 67,9% thị phần theo giá trị giao dịch, và TikTok Shop, với sự tăng trưởng mạnh mẽ nhờ livestream, đang cạnh tranh gay gắt để giữ chân khách hàng. Tuy nhiên, nếu không kiểm soát, cuộc đua giá này có thể dẫn đến hệ lụy tương tự Trung Quốc: lợi nhuận giảm, doanh nghiệp nhỏ bị chèn ép và niềm tin người tiêu dùng suy giảm do hàng giả, hàng kém chất lượng.

Các nền tảng thương mại điện tử xuyên biên giới, đặc biệt từ Trung Quốc, đang bán sản phẩm giá thấp, gây áp lực cạnh tranh cho các sàn nội địa như Tiki hay Sendo. Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp Việt Nam phải đầu tư vào công nghệ, như AI và phân tích dữ liệu lớn, để cá nhân hóa trải nghiệm người dùng và tối ưu hóa chi phí, như cách Alibaba và JD.com đang làm. Ngoài ra, Việt Nam đối mặt với thách thức về logistics, với chi phí giao hàng cao (20.000-40.000 VND/đơn) và thời gian trung bình 4-5 ngày, ảnh hưởng đến sự hài lòng của khách hàng. Ngoài ra, vấn đề hàng giả, hàng nhái trên các sàn thương mại điện tử vẫn là rào cản lớn. Việc xây dựng niềm tin người tiêu dùng, thông qua minh bạch nguồn gốc xuất xứ và bảo vệ quyền lợi, là yếu tố sống còn.

Bán lẻ tức thời, đặc biệt qua livestream trên TikTok Shop, đang trở thành xu hướng mạnh mẽ tại Việt Nam, thu hút giới trẻ và thúc đẩy doanh thu. Các doanh nghiệp có thể học hỏi từ Alibaba, khi nền tảng này kỳ vọng mảng bán lẻ tức thời mang về thêm 1 nghìn tỷ nhân dân tệ giá trị hàng hóa trong ba năm tới. Việc tích hợp AI, thực tế ảo (AR) và thực tế tăng cường (VR) cũng hứa hẹn nâng cao trải nghiệm mua sắm, như dự báo của Goldman Sachs rằng thị trường AR/VR bán lẻ có thể đạt 1,6 tỷ USD vào năm 2025.