Đề xuất đột phá: Cho phép tư nhân trực tiếp quản lý dự án hạ tầng, Nhà nước chỉ nhận bàn giao sau khi hoàn thành

Nêu quan điểm tại tọa đàm “Tư nhân đầu tư hạ tầng: Từ chính sách đến thực thi”, ngày 15/8, ông Trần Anh Tuấn, Đại biểu Quốc hội TP.HCM, nhấn mạnh Nghị quyết 68 và Nghị quyết 198 đã khẳng định vai trò quan trọng của kinh tế tư nhân trong phát triển hạ tầng. Tuy nhiên, cơ chế triển khai hiện còn quá cứng nhắc.

Ông đề xuất trong các dự án nhà nước làm chủ đầu tư, có thể chỉ định các tập đoàn tư nhân đủ năng lực tham gia theo hình thức đấu thầu hạn chế. Đồng thời, cần luật hóa các nghị quyết, cụ thể hóa chính sách ưu đãi với nhà đầu tư đường sắt, khai thác quỹ đất theo mô hình phát triển đô thị định hướng giao thông (TOD), và quy hoạch chi tiết cho từng nhà ga.

"Cần cần rút gọn thủ tục lựa chọn nhà đầu tư và áp dụng chính sách tín dụng hỗ trợ, như Nhà nước cấp vốn với lãi suất 0% để doanh nghiệp triển khai dự án, nhằm tạo môi trường đầu tư thuận lợi và thu hút nhà đầu tư có năng lực", nhấn mạnh.

Thay vì chỉ là nhà đầu tư. Nhà nước có thể thuê tư nhân quản lý dự án và bàn giao sau khi hoàn thành. Ảnh: Lê Hiếu.

Đại diện Sở Tài chính TP.HCM, ông Nguyễn Phạm Thanh Huy, cho biết việc sáp nhập địa phương vừa tạo cơ hội, vừa đặt ra thách thức khi mỗi địa phương trước đây đều có kế hoạch phát triển riêng. Ông Huy nhận định việc thu hút vốn tư nhân là xu hướng tất yếu, nhưng cần nguồn vốn mồi từ ngân sách nhà nước để kích hoạt.

Hiện nay, TP.HCM đã có khung pháp lý về đầu tư công và đối tác công – tư (PPP), phổ biến là BOT, nhưng vẫn tồn tại nhiều rủi ro. Hình thức BT và mô hình TOD cũng đang được quan tâm. Tuy nhiên, quá trình thẩm định PPP vẫn kéo dài, và từ khi sáp nhập chưa có dự án nào được phê duyệt. Điểm nghẽn lớn nhất hiện nay là giải phóng mặt bằng, tư nhân tham gia cũng không thể thay Nhà nước thực hiện khâu này, nên cần xử lý dứt điểm.

Để tránh vốn mồi chỉ tồn tại trên giấy, TP.HCM đang điều chỉnh một số nội dung theo Nghị quyết 98, nhằm biến vốn mồi thành lực hút vốn tư nhân.

Đặc biệt, ông Trần Xuân Thành, Đại học Fulbright, nhấn mạnh: “Điểm yếu lớn nhất trong triển khai dự án hạ tầng không nằm ở vốn, mà ở thể chế". Ông cho rằng, cải cách thể chế mới là chìa khóa để tận dụng tối đa nguồn lực tư nhân trong phát triển hạ tầng, thay vì chỉ phụ thuộc vào vốn ngân sách hạn chế.

Ông đề xuất hai đột phá thể chế: Thứ nhất, cho phép doanh nghiệp tư nhân quản lý dự án, thay vì chỉ là nhà đầu tư. Cụ thể, Nhà nước có thể ký hợp đồng thuê doanh nghiệp tư nhân đứng ra quản lý dự án từ giai đoạn chuẩn bị đầu tư, tổ chức thiết kế, đấu thầu, giám sát thi công đến khâu nghiệm thu. Khi công trình hoàn tất, dự án sẽ được bàn giao lại cho Nhà nước tiếp nhận và khai thác.

Mô hình này sẽ giúp tận dụng thế mạnh quản trị, tính linh hoạt và khả năng kiểm soát chi phí của tư nhân, đồng thời giảm tải gánh nặng hành chính cho cơ quan công quyền. Tuy nhiên, ông Thành lưu ý, hiện tại Việt Nam chưa có chính sách pháp lý liên quan vấn đề này, nên cần sớm nghiên cứu và luật hóa để có thể triển khai trong thực tế.

Thứ hai, phát hành trái phiếu dự án. Với các dự án TOD, xây dựng khung pháp lý quyền sử dụng đất kể cả khi chưa giải phóng mặt bằng, đảm bảo trái phiếu dự án có giá trị. Sau đó, quỹ đất sẽ đấu giá, tiền thu được trả cho trái phiếu, tạo cơ chế huy động vốn tư nhân hiệu quả.