Gần 20 năm hợp lực, 'ngọc trời' Việt Nam trổ bông vàng rực trên đất Cuba

Bắt đầu từ năm 2003, chương trình hợp tác sản xuất lúa gạo giữa Việt Nam và Cuba được triển khai với sứ mệnh không chỉ giúp nước bạn nâng cao sản lượng lúa mà còn hướng đến mục tiêu tự chủ lương thực. Dự án đã trải qua nhiều giai đoạn, nhưng đặc biệt trong giai đoạn 2020–2025, những thành tựu đạt được đã vượt xa kỳ vọng ban đầu.

Theo báo cáo từ phía Cuba, dự án đã chứng minh hiệu quả ở cả quy mô thí điểm và đại trà. Tại mô hình trình diễn số 4, nơi áp dụng những kỹ thuật tiên tiến nhất, năng suất lúa trong năm 2024 đã đạt 11,16 tấn/ha/năm, vượt xa mức trung bình toàn quốc của Cuba. Trong khi đó, trên diện tích sản xuất đại trà (mô hình 5), hơn 1.950 ha đã cho năng suất trung bình 5,31 tấn/ha, cao gấp ba lần mặt bằng chung của ngành nông nghiệp lúa gạo Cuba.

Thành công của mô hình này đến từ việc kết hợp giữa giống lúa chất lượng cao do Việt Nam phát triển, kỹ thuật canh tác hiện đại và việc cải thiện cơ sở hạ tầng nông nghiệp. Tổng cộng hơn 4.700 ha đất đã được san phẳng bằng công nghệ laser, 2.700 km đường giao thông nội đồng và gần 6.000 km kênh mương đã được nâng cấp, giúp tối ưu hóa hệ thống tưới tiêu và quản lý đồng ruộng.

Mô hình trình diễn số 4, nơi áp dụng những kỹ thuật tiên tiến nhất. Ảnh: TTXVN

Điểm đáng chú ý trong dự án là việc đầu tư song song vào nhân lực và máy móc. Hơn 29.000 lượt nông dân, kỹ thuật viên và cán bộ quản lý Cuba đã tham gia gần 3.400 buổi đào tạo và khuyến nông, qua đó tiếp thu kiến thức về kỹ thuật gieo trồng, bảo vệ thực vật và quản lý sản xuất.

Đặc biệt, 25 giống lúa của Việt Nam đã được thử nghiệm trong điều kiện khí hậu Cuba, với 4 giống ưu việt đang trong quá trình đăng ký thương hiệu với tên gọi “ViBa” – viết tắt của Việt Nam và Cuba, nhằm biểu trưng cho tinh thần hợp tác bền vững giữa hai quốc gia.

Về thiết bị, phía Việt Nam đã hỗ trợ Cuba hệ thống máy móc nông nghiệp hiện đại gồm máy kéo, máy gặt đập liên hợp, thiết bị phòng thí nghiệm, hệ thống máy tính và vật tư nông nghiệp, với tổng giá trị hỗ trợ lên đến hơn 17 triệu USD. Nhờ đó, năng suất lao động tại các vùng triển khai dự án đã tăng từ 40–50%, trong khi tổn thất sau thu hoạch được giảm thiểu đáng kể.

Nếu như trong giai đoạn 2005–2011, Cuba phải nhập khẩu 400.000–450.000 tấn gạo mỗi năm, thì nhờ áp dụng thành công kỹ thuật của Việt Nam, con số này đã giảm mạnh chỉ còn khoảng 220.000 tấn/năm trong giai đoạn 2020–2024. Đặc biệt, năm 2024 ghi nhận mức nhập khẩu gạo thấp nhất từ trước đến nay, chỉ 210.000 tấn. Đây là kết quả trực tiếp từ các mô hình hợp tác sản xuất lúa gạo với Việt Nam, trong đó Calimete được xem là “cánh đồng kiểu mẫu”.

Không chỉ chuyển giao giống và kỹ thuật, Việt Nam còn hỗ trợ nước bạn hệ thống máy móc nông nghiệp hiện đại. Ảnh minh họa

Dự kiến đến năm 2025, với việc nhân rộng giống lúa ViBa và áp dụng hệ thống tưới tiêu tiết kiệm nước, lượng nhập khẩu gạo của Cuba có thể tiếp tục giảm thêm 10–15%, tiến gần hơn tới mục tiêu tự chủ lương thực.

Chuyến thăm gần đây của Đại sứ Việt Nam tại Cuba, ông Lê Quang Long đến huyện Calimete là minh chứng rõ nét cho tầm quan trọng của dự án. Trong bối cảnh cánh đồng vừa hứng chịu trận mưa đá bất thường, những bông lúa vẫn trĩu nặng dưới ánh nắng vàng Caribe như lời khẳng định cho sức sống của mô hình hợp tác này.

“Nhờ sự chuyển giao công nghệ từ các chuyên gia Việt Nam, chúng tôi đã có một hệ thống sản xuất lúa gạo bền vững, thích nghi với biến đổi khí hậu”, ông Orlando Linares Morrell, Chủ tịch Tập đoàn Nông nghiệp Cuba (GAG), khẳng định. Trong khi đó, nông dân địa phương như ông Gerardo Rodríguez xúc động chia sẻ: “Họ không chỉ dạy chúng tôi cách trồng lúa mà còn truyền cảm hứng vượt qua mọi gian khó”.

Theo Trưởng đoàn chuyên gia lúa gạo Việt Nam, ông Phạm Văn Thuận, thành công của dự án đến từ sự phối hợp ăn ý giữa hai bên. Dù còn đối mặt với nhiều thách thức về năng lượng và vật tư, đội ngũ chuyên gia hai nước đã nỗ lực vượt khó, đạt và vượt hầu hết các chỉ tiêu đề ra.