Một điều tưởng như nghịch lý lại đang xảy ra trong thời đại công nghệ phát triển chóng mặt: nhiều hệ điều hành máy tính đã lỗi thời từ hàng chục năm trước vẫn âm thầm vận hành các hệ thống quan trọng trên toàn cầu. Từ thang máy trong bệnh viện, bảng thông tin tàu hỏa, đến hệ thống hồ sơ y tế của chính phủ Mỹ, tất cả đều có thể đang chạy trên những nền tảng cũ kỹ như Windows XP, Windows 3.11 hay thậm chí MS-DOS. Đây không chỉ là những di tích công nghệ, mà còn là phần lõi vận hành sống còn của nhiều cơ sở hạ tầng thiết yếu hiện nay.

Hệ điều hành hơn 20 năm tuổi vẫn âm thầm vận hành bệnh viện, tàu hỏa và nhiều hệ thống trên toàn cầu
Nguyên nhân dẫn đến thực trạng này không nằm ở sự lười biếng hay bảo thủ của các tổ chức, mà chủ yếu bắt nguồn từ tính ổn định và mức độ tích hợp sâu của các hệ điều hành cũ.

Nguyên nhân dẫn đến thực trạng này không nằm ở sự lười biếng hay bảo thủ của các tổ chức, mà chủ yếu bắt nguồn từ tính ổn định và mức độ tích hợp sâu của các hệ điều hành cũ. Trong nhiều trường hợp, chúng đã được lập trình để hoạt động với các hệ thống phần cứng độc quyền hoặc thiết bị ngoại vi không còn được sản xuất. Việc nâng cấp lên phiên bản mới đồng nghĩa với việc phải thay đổi toàn bộ phần mềm điều khiển, đôi khi là cả hạ tầng vật lý, kéo theo chi phí khổng lồ và thời gian chuyển đổi lâu dài, chưa kể các rào cản pháp lý hoặc chứng chỉ an toàn cần được cấp lại.

Một thang máy trong bệnh viện ở New York vẫn đang hoạt động nhờ Windows XP, hệ điều hành mà Microsoft đã ngừng hỗ trợ từ năm 2019. Trong khi đó, tại Đức, tập đoàn đường sắt quốc gia Deutsche Bahn đã đăng tuyển nhân sự biết sử dụng Windows 3.11 và MS-DOS để bảo trì bảng thông tin trên các đoàn tàu cũ. Tại San Francisco, hệ thống điều khiển tàu điện Muni Metro vẫn phải dùng đĩa mềm để khởi động một hệ thống dựa trên DOS mỗi buổi sáng. Tại Mỹ, Bộ Cựu chiến binh vẫn sử dụng một nền tảng hồ sơ y tế điện tử có từ năm 1985, và chỉ dự kiến thay thế hoàn toàn sau năm 2031.

Những lựa chọn bảo thủ này không phải không tiềm ẩn rủi ro. Việc tiếp tục vận hành hệ thống trên các nền tảng không còn được cập nhật bảo mật khiến chúng trở thành mục tiêu hấp dẫn của các cuộc tấn công mạng. Bên cạnh đó là nguy cơ mất dữ liệu, sự cố hệ thống hoặc gián đoạn dịch vụ khi không còn nhà cung cấp nào hỗ trợ kỹ thuật. Tuy vậy, các tổ chức vẫn chấp nhận đánh đổi, bởi chi phí để chuyển đổi toàn diện có thể vượt xa ngân sách cho phép, và trong một số ngành nghề, như y tế hay giao thông công cộng, việc ngừng hoạt động tạm thời để nâng cấp hệ thống gần như là điều không thể.